Ο ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΣ
ἡ μεγάλη ἐπαγγελία τῆς Καινῆς Διαθήκης
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Ἡ δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στούς ἀνθρώπους ἀποτελεῖ τήν μεγάλη ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ «τήν ἐπαγγελία τοῦ Πατρός» (Πράξεων β΄, 39).
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός στήν ἀποχαιρετιστήρια ὁμιλία Του στό ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ κατά τήν διάρκεια τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου παρηγορεῖ καί στηρίζει τούς Μαθητές Του ὑποσχόμενος μεταξύ τῶν ἄλλων καί τήν δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό Ὁποῖον ἀποκαλεῖ «Ἄλλον Παράκλητον».
«Καὶ ἐγὼ ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ' ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὃ ὁ κόσμος οὐ δύναται λαβεῖν, ὅτι οὐ θεωρεῖ αὐτὸ οὐδὲ γινώσκει αὐτό· ὑμεῖς δὲ γινώσκετε αὐτό, ὅτι παρ' ὑμῖν μένει καὶ ἐν ὑμῖν ἔσται» (Ἰωάννου ιδ΄, 17-18)
Οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου πρός τούς Μαθητές Του μεταφρασμένοι εἶναι οἱ ἑξῆς:
«Καί ὅταν σεῖς μέ ἀγαπᾶτε καί τηρεῖτε τίς ἐντολές μου ἐγώ θά παρακαλέσω τόν Πατέρα καί ἄλλον βοηθόν καί ὁδηγόν καί παρήγορον θά σᾶς δώσῃ γιά νά μένῃ μαζί σας αἰωνίως. Θά σᾶς δώσει τό πνεῦμα πού φανερώνει καί διδάσκει στίς καλοπροαίρετες καί καλοδιάθετες ψυχές τήν ἀλήθεια καί τό Ὁποῖο ὁ μακράν τοῦ Θεοῦ κόσμος τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων δέν δύναται νά λάβει διότι ἔχει μόνον τά αἰσθητά μάτια καί μέ αὐτά δέν τό βλέπει καί ὡς ἐκ τούτου δέν γνωρίζει τήν ἀξίαν Του καί δέν τό ζητεῖ.
Σεῖς ὅμως πού παρακολουθήσατε τά θαύματά μου καί τήν διδασκαλία μου τό γνωρίζετε, διότι τώρα μέν μένει πλησίον σας, ἐπειδή κατοικεῖ ὁλόκληρον μέσα σέ μένα πού εἶμαι κοντά σας, μετά τήν Πεντηκοστήν δέ, θά κατοικήσει καί μεταξύ σας καί μέσα στίς ψυχές σας».
- Οἱ προϋποθέσεις γιά τήν χορήγηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Στήν ὁμιλία Του αὐτή ὁ Κύριός μας ἔθεσε τίς ἑξῆς προϋποθέσεις γιά τήν λήψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀπό τούς Μαθητές Του:
α΄. Πίστη: «Πιστεύετε εἰς τὸν Θεόν, καὶ εἰς ἐμὲ πιστεύετε» (Ἰωάννου ιδ΄, 1)
β΄. Ἀγάπη: «Καθὼς ἠγάπησέ με ὁ πατήρ, κἀγὼ ἠγάπησα ὑμᾶς· μείνατε ἐν τῇ ἀγάπῃ τῇ ἐμῇ. Ἐὰν τὰς ἐντολάς μου τηρήσητε, μενεῖτε ἐν τῇ ἀγάπῃ μου, καθὼς ἐγὼ τὰς ἐντολὰς τοῦ πατρός μου τετήρηκα καὶ μένω αὐτοῦ ἐν τῇ ἀγάπῃ» (Ἰωάννου ιε΄, 9-10).
γ΄. Τήρηση τῶν ἐντολῶν Του: «᾿Εὰν ἀγαπᾶτέ με, τὰς ἐντολὰς τὰς ἐμὰς τηρήσατε» (Ἰωάννου ιδ΄, 15).
- Ἡ ἔννοια τῶν λόγων τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ περί τῆς χορηγήσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος
«Ἄλλον»
Ὁ χαρακτηρισμός γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα «Ἄλλον Παράκλητον» σημαίνει ὅτι σέ σχέση μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο θά εἶναι « ὁ Ἄλλος Παράκλητος». Μέ κάθε ἄποψη δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα θά εἶναι τό ἄλλο Ἐγώ τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀλήθεια (Ἰωάννου ιδ΄, 6). Τό Ἅγιο Πνεῦμα πού ἐκλήθη «ὁ Ἄλλος Παράκλητος» θά Τόν ἀντικαταστήσει καί θά συνεχίσει τό ἔργο Του. Αὐτό καλεῖται στήν συνέχεια «τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας».
Ἐπίσης τό «Ἄλλος Παράκλητος» δηλώνει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα θά εἶναι γιά τούς Ἀποστόλους ὅ, τι ὑπῆρξε καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός σ’ αὐτούς. «Ὁ Ἄλλος Παράκλητος» ἔρχεται ὅπως ἀκριβῶς ἦρθε καί ὁ Υἱός δηλαδή ἀποστελλόμενος ἀπό τόν Πατέρα. Ὅπως ὁ Πατὴρ ἔπεμψε τὸν Υἱό, ἔτσι στήν αἴτηση τοῦ Υἱοῦ θὰ πέµψει καὶ τὸν Παράκλητον στούς Ἀποστόλους καί γενικῶς στούς Μαθητές Του.
«Παράκλητος»
Τό Ἅγιο Πνεῦμα καλεῖται «Παράκλητος» μέ τήν ἔννοια, ὅτι ἐφ΄ ὅσον ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἐκάθισε στά δεξιά τοῦ Θεοῦ Πατρός μετά τήν ἀνάστασή Του (Πράξεις ε΄, 31) αἰτεῖται ἀπό τόν Θεό Πατέρα τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας κατά τόν λόγο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου:
«Τεκνία μου, ταῦτα γράφω ὑμῖν ἵνα μὴ ἁμάρτητε· καὶ ἐάν τις ἁμάρτῃ, παράκλητον ἔχομεν πρὸς τὸν πατέρα, ᾿Ιησοῦν Χριστὸν δίκαιον» (Α΄ Ἰωάννου β΄, 1)˙
Ὁμοίως καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος:
«Τίς ὁ κατακρίνων; Χριστὸς ὁ ἀποθανών, μᾶλλον δὲ καὶ ἐγερθείς, ὃς καί ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ, ὃς καὶ ἐντυγχάνει ὑπὲρ ἡμῶν» (Πρός Ρωμαίους η΄, 34)
«Ὅθεν καὶ σῴζειν εἰς τὸ παντελὲς δύναται τοὺς προσερχομένους δι' αὐτοῦ τῷ Θεῷ, πάντοτε ζῶν εἰς τὸ ἐντυγχάνειν ὑπὲρ αὐτῶν» (Πρός Ἑβραίους ζ΄, 25)
Εἰς βοήθειαν τῶν ἁμαρτωλῶν καλεῖται καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Γι’ αὐτό τό Ἅγιο Πνεῦμα «ἐντυγχάνει» ὑπέρ τῶν ἁμαρτωλῶν:
«Ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ Πνεῦμα συναντιλαμβάνεται ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν· τὸ γὰρ τί προσευξόμεθα καθὸ δεῖ οὐκ οἴδαμεν, ἀλλ᾿ αὐτὸ τὸ Πνεῦμα ὑπερεντυγχάνει ὑπὲρ ἡμῶν στεναγμοῖς ἀλαλήτοις» (Πρός Ρωμαίους η΄, 26)
Στήν ὁμιλία αὐτή πού διέσωσε ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ χαρακτηρισμός «Παράκλητος» ἐνδεχομένως νά χρησιμοποιεῖται μέ δικαστική χροιά καί νόημα κατά τήν ὁποία «Παράκλητος» ὀνομαζόταν ὁ ἐπὶ τὴν δίκην παρακαλούμενος σύμβουλος ἤ, ὁ εἰς βοήθειαν καλούμενος μάρτυς. Oἱ λόγοι τοῦ Κυρίου σημαίνουν, ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός πού κάθισε ἐν τῇ δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ μετά τήν Ἀνάστασή Του παρακαλεῖ τὸν Πατέρα καί αἰτεῖται τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν μας (Α΄ Ἰωάννου β΄ 1).
Σέ εὑρυτάτη ἔννοια «Παράκλητος» σημαίνει βοηθός, ἐπίκουρος, ἀρωγός, φροντιστής: Οὕτω περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος πού θά ἀντικαταστήσει τὸν Ἰησοῦ Χριστό, πού ἔλαβε θέση στόν οὐρανό. Αὐτό θά καθοδηγεῖ τούς Μαθητές τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ νά κατανοοῦν τήν εὐαγγελική ἀλήθεια καί θά τούς ἐνισχύει νά ὑπομένουν κρατερῶς τίς θλίψεις καί τά δεινά ὑπέρ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός ἑρμηνεύει ὅτι «Παράκλητον (σημαίνει) παραινέτην καὶ ἀλείπτην ἐν τοῖς ἄθλοις τῆς ἀρετῆς, καὶ ψυχαγωγίαν ἐν ταῖς θλίψεσι καὶ ἀντίληψιν» (Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, PG 129, 1400A)
Ὁ Ὠριγένης διακρίνει δύο σημασίες στόν χαρακτηρισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: α΄. ὅτι «Παράκλητος (στό χωρίο Α΄ Ἰωάννου β΄, 1), σηµαίνει μεσίτης, καί β΄. ὅτι στό τέταρτο εὐαγγέλιο σηµαίνει παρήγορος» (Ὠριγένης, Περί Ἀρχῶν, liber II, caput VII, 4. PG 11, 218, AB)
Κατὰ δὲ Κύριλλον Ἱεροσολύμων καλεῖται τὸ Πνεῦμα Παράκλητος ὡς παρηγοροῦν ἡμᾶς, βοηθοῦν τίς ἀσθένειες μας καὶ ἐντυγχάνον ὑπὲρ ἡμῶν (Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατηχήσεις, ΙΣΤ΄, 20, PG 33, 948A), (Πρβλ. Γρηγορίου Νύσσης, Κατὰ Εὐνομίου liber ΙΙ, PG 45, 552AB).
Παϱάκλητος καλεῖται ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα ἐπειδή μᾶς παρηγοροῦν καί παϱακαλοῦν γιά μᾶς τὸν Θεό Πατέρα. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός θὰ ζητήσει ἀπὸ τὸν Πατέρα Του ὑπὲρ τῶν μαθητῶν Του ἄλλον ὑποστηριγμὸν στίς στιγμές τῆς ἀσθενείας, σύμβουλον στίς δυσκολίες τῆς ζωῆς, παρηγοριτήν στήν θλίψη. Ὑπόσχεται στοὺς μαθητές ὁ Κύριος ὅτι θά ἔχουν «Ἄλλον Παράκλητον».
Αὐτή εἶναι ἡ µεγάλη ἐπαγγελία τῆς Καινῆς Διαθήκης «Καὶ συναλιζόμενος παρήγγειλεν αὐτοῖς ἀπὸ ῾Ιεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι, ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου» (Πράξεων α΄, 4). Ὅπως ἡ ἐπαγγελία τῆς ἐλεύσεως τοῦ Μεσσίου ἦταν ἡ µεγάλη ἐπαγγελία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης κατά τήν ὁποία ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς ἀνεμένετο ὡς «παράκλησις στό Ἰσραήλ» σύμφωνα μέ τό «καὶ ἰδοὺ ἦν ἄνθρωπος ἐν ῾Ιεροσολύμοις ᾧ ὄνομα Συμεών, καὶ ὁ ἄνθρωπος οὗτος δίκαιος καὶ εὐλαβής, προσδεχόμενος παράκλησιν τοῦ ᾿Ισραήλ, καὶ Πνεῦμα ἦν ῞Αγιον ἐπ᾿ αὐτόν» (Λουκᾶ β΄, 25). Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς παρηγοροῦσε καὶ ἐνίσχυε τοὺς µαθητές Του, ὅταν ἦταν μαζί τους καὶ τώρα, ὅταν χωρίζεται ἀπ' αὐτούς, ὑπόσχεται σ’ αὐτοὺς «ἄλλον Παράκλητον».
«Δώσει ὑμῖν»
Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός σχολιάζει ὅτι «Ἀλλὰ πῶς παρ’ ἄλλου δίδοται καὶ πέµπεται τὸ πανταχοῦ παρὸν καὶ διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ, καθὼς βούλεταί, τὰ χαρίσµατα; Οὐχ ὡς δοῦλον, ἀλλ’ ὡς ὁμοφυὲς καὶ τὰ αὐτὰ τῷ πατρὶ καὶ τῷ υἱῷ βουλόμενον. Οὐ γὰρ ὥσπερ ἐπὶ τῶν κτιστῶν, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆς ἀκτίστου Τριάδος τὰ τοιαῦτα σηµαίνουσι. Καὶ δίδοται μὲν ἐκ τοῦ πατρός, ὡς ἐξ αὐτοῦ ἐκπορευόμενον˙ πέµπεται δὲ παρὰ τοῦ υἱοῦ ὡς συνεργὸν καὶ οὐκ ἐναντίον». (Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, PG 129, 1400Β)
Ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας ἐξηγεῖ «Δίδωσί γε μὴν τὸν Παράκλητον οὐκ ἰδίᾳ μὲν ὁ Πατήρ, ἰδίᾳ δὲ ὁ Υἱός, χορηγεῖται δὲ μᾶλλον τοῖς ἁγίοις παρὰ Πατρὸς δι’ Υἱοῦ» (Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἑρμηνεία ἤ ὑπόμνημα εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, βιβλίον Θ΄, PG 74, 257D).
«Μεθ’ ὑμῶν»
Ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας ἑρμηνεύει τό «Μεθ’ ὑμῶν» ὅτι ἀντιτίθεται πρὸς τὴν ἀναχώρηση τοῦ Κυρίου. Ὁ Ἄλλος αὐτός «Παράκλητος» θὰ µένει µετὰ τῶν Μαθητῶν στὸν αἰῶνα. Τοῦτο «Εἶπεν ἅμα παραμυθούµενος αὐτούς. Οὐ γὰρ οὕτω, φησί, πρόσκαιρός ἔστιν ἡ αὐτοῦ παρουσία, ὡς ἡ ἐμή, ἀλλ' ἄχρι τοῦ αἰῶνος διαρκέσει» (Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, κεφ. ΙΔ΄, PG 124, 180, D).
«Εἰς τόν αἰῶνα»
«Τοῦτο δηλοῖ ὅτι οὐδὲ μετὰ τὴν τελευτὴν (ἐννοεῖ τοῦ μαθητοῦ) ἀφίσταται τό Ἅγιο Πνεῦμα (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τόν ἅγιον Ἰωάννην τόν ἀπόστολον καί εὐαγγελιστήν, Ὁμιλία ΟΕ΄, PG 59, 404).
Ὁ Θεοφύλακτος Βουλγαρίας ἐπίσης ἑρμηνεύει, ὅτι: «Οὐδὲ θανόντων ὑμῶν ἀποστήσεται ἀλλὰ συμπαραμενεῖ καὶ ἐνδοξοτέρους ποιήσει καὶ πᾶσι δὲ τοῖς ἁγίοις ἀεὶ σύνεστι». (Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, κεφ. ΙΔ΄, PG 124, 180, D). Τὸ «εἰς τὸν αἰῶνα» ὑπονοεῖ αἰωνίαν κοινωνίαν μετὰ τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ Χριστῷ διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τὸ ν' ἀποστέλληται ἐκ µέρους τοῦ Θεοῦ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὕπαρξις θεία, εἰς ἀντικατάστασιν τοῦ Ἰησοῦ, δὲν κατανοεῖται, ἐὰν ἐκλάβουμε τὸν Ἰησοῦν ὡς ἁπλόν ἄνθρωπο.
3) «Τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας»
Ἡ ἔννοια τοῦ χαρακτηρισμοῦ σημαίνει ὅτι τό «Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας» εἶναι τὸ Πνεῦμα, πού κοµίζει τὴν ἀλήθειαν καὶ ἐντυπώνει αὐτὴ στήν συνείδηση τοῦ κόσμου. Ἡ φράση αὐτή ἔχει διπλή ἔννοια. Πρωτίστως καὶ κυρίως τό Πνεῦμα εἶναι Αὐτό πού κομίζει τήν ἀλήθεια καὶ μαρτυροεῖ τήν ἀλήθεια περὶ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀλλ’ εἶναι τοιοῦτο διότι συγχρόνως ἡ ἀλήθεια εἶναι τὸ οὐσιῶδες χαρακτηριστικὸ τῆς οὐσίας Του.
Κατά τόν Θεόδωρο Μοψουεστίας «Καὶ Πνεῦμα δὲ ἀληθείας ἐκάλεσεν ὡς οὐδὲν ἕτερον ἢ τὴν ἀλήθειαν διδάσκον τὸ μηδ᾽ ἐπιδέχεσθαι τὴν εἰς τὸ ἐναντίον τροπήν» (Θεοδώρου Μοψουεστίας, Τεμάχια εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο, κεφ. ΙΔ΄, PG 66, 777Β).
Κατά τόν Εὐθύμιο Ζιγαβηνό «Ἤ ἧττον πιθανῶς «τὸ ἀληθινὸν ἤτοι τὸ ἐξαίρετον πρὸς τὰ ἄλλα πνεύµατα» (Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, PG 129, 1400C).
Καί κατά τόν Κύριλλο Ἀλεξανδρείας «τὸ τῆς ἀληθείας Πνεῦμα τουτέστι τὸ τοῦ Υἱοῦ» (Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἑρμηνεία ἤ ὑπόμνημα εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, βιβλίον Θ΄, PG 74, 257Β).
᾿Αξιοσημείωτο, ὅτι ἐκφέρονται ἀμφότερες οἱ λέξεις ἐνάρθρως ἀπό τόν Κύριό μας πού σημαίνουν ὅτι τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας θὰ σᾶς διδάξει τὴν ἀλήθειαν, θὰ φωτίσει τὴν διάνοιά σας μὲ τὴν γνώση τῆς ἀληθείας, θὰ στηρίξει καὶ θὰ ἐνισχύσει τὴν πίστη σας σ’ αὐτὴν καὶ θὰ αὐξήσει τὴν πρὸς αὐτὴ ἀγάπη σας. Οἱ εἰδωλολάτρες μέ τίς εἰδωλολατρεῖες τους καὶ οἱ Ἰουδαῖοι μέ τίς παραδόσεις τῶν Ραββίνων τους παρεξέκλιναν σέ παχυλές πλάνες. Τὸ Πνεῦμα ὅμως τῆς ἀληθείας δὲν θὰ ὁδηγήσει µόνον ἐσᾶς «εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν», ἀλλὰ διά μέσου σας καὶ πολλοὺς ἄλλους.
«Κόσμος»
Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἑρμηνεύει ὅτι «Κόσμον ἐνταῦθα τοὺς πονηρούς φησι» (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολήν, Ὁμιλία ΚΒ΄, PG 62, 159) καί ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας ὁ λόγος ἐννοεῖ «τοὺς τὰ ἐν κόσμῳ φρονοῦντας καὶ ἀγαπᾶν ἑλομένους τὰ ἐπίγεια» (Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἑρμηνεία ἤ ὑπόμνημα εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, βιβλίον Θ΄, PG 74, 260Β).
Εὐθὺς ἅμα τῇ πρώτῃ µνείᾳ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀρχίζει ἡ διάκρισις μεταξὺ πιστῶν καὶ τοῦ κόσμου, διάκρισις ἐπανειλημμένως γινοµένη. Περὶ τοῦ Υἱοῦ λέχθηκε, ὅτι ἀπεστάλη στὸν κόσμο, ὄχι ὅμως καὶ περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
«Οὐ δύναται λαβεῖν»
«Καίτοι ὁ Θεὸς θέλει νὰ δώσῃ τοῦτο εἰς πάντας», ὅλοι δέν δύναται νά Τό λάβουν.
«Ὅτι οὐ θεωρεῖ»
Κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο: «Ἐνταῦθα τὴν γνῶσίν φησι (θεωρίαν)... Οἶδε γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς ἀκριβοῦς γνώσεως θεωρίαν λέγειν ἐπειδὴ γὰρ τῶν αἰσθήσεων τρανοτέρα ἐστὶν ἡ ὄψις, διὰ ταύτης ἀεὶ τὴν ἀκριβῆ παρίστησι γνῶσιν» (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ὑπόμνημα εἰς τόν ἅγιον Ἰωάννην τόν ἀπόστολον καί εὐαγγελιστήν, Ὁμιλία ΟΕ΄, PG 59, 405). Τὸ µόνον εἶδος τῆς ὁράσεως ὅπερ ὁ κόσμος ἔχει εἶναι τὸ φυσικό, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ τὸ Πνεῦμα δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὀφθῇ.
Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός διευκρινίζει ὅτι: Ὁ κόσμος δέν βλέπει τό Ἅγιο Πνεῦμα «σωματικῶς˙ ἀσώματον γάρ» (Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, PG 129, 1400C). Ἡ κοσμικὴ ἀγάπη δὲν διαθέτει τοὺς ἀοράτους ἐκείνους ὀφθαλμούς, γι’ αὐτό καὶ τὸ Πνεῦμα δὲν δύναται νὰ ὀφθῇ ὑπὸ τοῦ κόσμου.
Ὁ Μέγας Βασίλειος διδάσκει «Ὁ μὲν γὰρ σάρκινος ἄνθρωπος, ἀγύμναστον ἔχων πρὸς θεωρίαν τὸν νοῦν, μᾶλλον δὲ ὅλον ὥσπερ ἐν βορβόρῳ τῷ φρονήµατι τῆς σαρκὸς κατορωρυγµένον φέρων, ἀδυνατεῖ πρὸς τὸ πευματικὸν φῶς τῆς ἀληθείας ἀναβλέψαι. Διότι ὁ κόσμος, τουτέστιν ἡ τοῖς πάθεσι τῆς σαρκὸς δεδουλωµένη ζωή, οἷον ὀφθαλμὸς ἀσθενὴς φῶς ἠλιακῆς ἀκτῖνος, τὴν τοῦ Πνεύματος χάϱιν οὐχ ὑποδέχεται» (Μεγάλου Βασιλείου, Περί Ἁγίου Πνεύματος, ΚΒ΄, PG 32, 168ΑΒ)
Οἱ πιστοὶ θεωροῦν τοῦτο. Βλέπουν αὐτὸ στίς ἐνέργειές Του. Καὶ οἱ ἄπιστοι βλέπουν αὐτὸς στίς ἐνεργειές Του, ἀλλὰ δὲν ἐννοοῦν ὅτι εἶναι τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας. Γι’ αὐτό δὲν δύνανται νὰ λάβουν αὐτό. Τὰ πνευματικὰ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κατανοηθοῦν ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τοῦ κόσµου, παρὰ μόνον ἀπὸ ἐκείνους τῶν ὁποίων οἱ ψυχές ἔχουν συντονισθεῖ πρὸς τὴν πνευµατικὴ σφαῖρα. «Ψυχικὸς δὲ ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ» (Πρός Κορινθίους Α΄, β΄, 14). Ἡ ἀπόκτηση τοῦ Πνεύµατος πραγματοποιεῖ πλήρη χωρισμὸ µεταξὺ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ κόσμου. Ὁ κόσµος διατελῶν ὑπὸ τὴν κυριαρχία τοῦ πνεύματος τῆς πλάνης (Α΄ Ἰωάννου δ΄, 6) οὔτε θεωρεῖ οὔτε γινώσκει τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας.
«Οὐδέ γινώσκει αὐτό»
Γιά νά ἔλθει σ’ ἐμᾶς τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, πρέπει προηγουμένως νὰ τὸ ἐπιθυμήσουμε καὶ νὰ τὸ καλέσουμε. Γι’ αὐτό πρέπει ἐκ προτέρων νὰ γνωρίζουμε σέ κάποιο µέτρο αὐτό. Ὁ ἀγνοῶν λοιπὸν αὐτὸ κόσμος δὲν δύναται νὰ λάβει τοῦτο. Οἱ παρακλήσεις τοῦ Πνεύματος φαίνονται στὸν κόσμο ὡς µωρία, ὅπως καὶ ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ. Ἐὰν μιλήσεις στὰ τέκνα τοῦ κόσμου τούτου περὶ τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Πνεύματος, θὰ εἶσαι ὡς βάρβαρος μεταξὺ τους, πού ὁμιλεῖ πρὸς αὐτοὺς γλῶσσα ἀκατανόητη.
«Ὑμεῖς δέ»
Προτάσσεται μέ ἔμφαση καὶ ἀντίθεση πρὸς τὸν κόσμο.
«Γινώσκετε»
Κατά τόν Εὐθύμιο Ζιγαβηνό ἦταν πιθανῶς «Γινώσκετε ὅσον οὕπω. Οὐκ εἰς μακρὰν γὰρ ἐπιφοιτήσει καὶ διδάξει ὑμᾶς» ἤ «γινώσκετε αὐτὸ ἀπὸ τοῦ γινώσκειν ἐμέ» (Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, PG 129, 1400C). Ὁ Ἰησοῦς Χριστός διὰ τοῦ λόγου Του καὶ τῶν ἔργων Του πού ἦταν ἀπόρροια τοῦ πνεύματος, εἶχε παράσχει τὸ μέσον τοῦ νὰ θεωρήσουν στήν τελειοτέρα φανέρωσή Του τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ νὰ ἀναγνωρίσουν πραγματικά ὅ, τι ἁγιώτατο καὶ ἐξοχώτατο σ’ αὐτούς.
«Καί ἐν ὑμῖν ἔσται»
Ἀμφότερα λέγονται προληπτικῶς περὶ τοῦ μέλλοντος. Πρὸς τὴν ἐκδοχὴ ταύτην συμφωνεῖ καὶ ἡ διάφορος γραφὴ «ἐν ἡμῖν ἐστι». Καὶ διὰ μὲν τῆς φράσεως «παρ᾽ ὑμῖν μένει (θά μείνει κοντά σας) τονίζεται ἡ κοινωνία τοῦ Πνεύματος μετὰ τοῦ συνόλου τῶν μαθητῶν δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας (Πρός Κορινθίους Β΄, ιγ΄, 13) μέ τήν φράση «ἐν ὑμῖν ἐστι», σημαίνεται ἡ ἐνοίκιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κάθε ἕνα ἀπό ἐμᾶς».
Κατά τόν Θεοφύλακτο Βουλγαρίας «Τό μέν γάρ παρ’ ὑμῖν τήν ἔξωθεν ἐκ τοῦ σύνεγγυς βωήθειαν δηλοῖ˙ τό δέ ἐν ἡμῖν τήν ἔνδοθεν οἴκησιν καί δυνάμωσιν» (Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ἑρμηνεία εἰς τό Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, κεφ. ΙΔ΄, PG 124, 181, Β).
Θά εἶναι μέσα σας ὡς τό φῶς ἐντός τῆς ἀτμόσφαιρας, ὅπως ὁ χυμός στά δέντρα καί ὅπως ἡ ψυχή στό σῶμα. Ἡ κοινωνία Του μέ αὐτό θά εἶναι ἐνδότερη καί στενή καί ἡ ἕνωσή τους ἀδιάσπαστη. Ἤ τό μέν «παρ’ ὑμῖν μένει» ἀναφέρεται στό παρόν στήν προπαρασκευαστική ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος καί στήν θεωρία αὐτοῦ ἀπό τούς Μαθητές στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τό δέ «ἐν ὑμῖν ἔσται» ἀναφέρεται στήν στενότερη σχέση μεταξύ τῶν Μαθητῶν καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀπό τήν Πεντηκοστή καί ἑξῆς. Καί οἱ δύο ἑρμηνεῖες εἶναι σοβαρές.
Β΄. Τό ἔργο τοῦ Παρακλήτου
Ἐπιδίωξη τοῦ Διαβόλου ἀποτελεῖ νά καταστεῖ ὁ ἄνθρωπος ὑπόδικος στήν Κρίση τοῦ Θεοῦ. Αὐτό τό σκοπό προσπαθεῖ νά ἐπιτύχει ὑποβάλλοντας τούς πιστούς καί τήν Ἐκκλησία ὁλόκληρη σέ πειρασμούς. Ὁ Κύριος ὅμως ὑποσχέθηκε ὅτι στούς πειρασμούς θά μᾶς ὑπερασπίζεται, θά μᾶς προστατεύει καί θά μᾶς ἐνισχύει τό Ἅγιο Πνεῦμα.
α΄. Ἡ συνηγορία εἰς τούς πειρασμούς τῶν πιστῶν
Στήν Καινή Διαθήκη εἶναι γνωστή ἡ ἔννοια τοῦ Σατανᾶ ἤ τοῦ Διαβόλου ὡς «κατηγόρου» ἤ «ἀντιδίκου» τῶν πιστῶν, πρέπει λοιπόν ὑπ’ αὐτήν τήν προϋπόθεση νά ἑρμηνεύονται ὅσα στήν Καινή Διαθήκη ἀναφέρονται περί τῶν πειρασμῶν τοῦ Κυρίου καί τῶν πιστῶν ἀπό τόν Σατανᾶ καί τῶν ὀργάνων του.
Μελετώντας κανείς τά χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης περί τοῦ «πειρασμοῦ» στόν ὁποῖο ὁ «ἀντίδικος» καί «κατήγορος» τῶν πιστῶν ἐμβάλλει σέ κάθε ἕνα πιστό καί στήν Ἐκκλησία ὡς σύνολον, ἀντιλαμβάνεται ἀμέσως ὅτι στόν Σατανᾶ ἀποδίδονται ὅλες οἱ δοκιμασίες τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή οἱ κατηγορίες ἐκ μέρους τῶν Ἰουδαίων καί τῶν εἰδωλολατρῶν, οἱ διχοστασίες ἐντός τῆς Ἐκκλησίας, ἡ μέ κάθε τρόπο διαστροφή καί παραμόρφωση τῆς ἀλήθειας τῆς παραδόσεως, ἡ ἀπιστία τοῦ κόσμου γενικά. Κατά τούς ἔσχατους καιρούς θά πληθυνθεῖ ἡ ἀνομία τό δέ κακό θά ἀπειλήσει σοβαρά τήν ὑπόσταση τῆς Ἐκκλησίας (Ματθαίου κδ΄, 12, Λουκᾶ ιη΄, 8, Πρός Θεσσαλονικεῖς Β΄, β, 3, Ἀποκαλύψεως κεφάλαιο ιστ). Ὅλα αὐτά συνιστοῦν τόν «πειρασμόν» τῶν ἐσχάτων καιρῶν τόν ὁποῖο κατά τήν ἀποχαιρετιστήρια ὁμιλία ἡ Ἐκκλησία ὑπερνικᾶ μέ τήν βοήθεια καί τήν συμπαράσταση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος – Παρακλήτου. Στό εὐαγγέλιο τοῦ Ἰωάννου καί στίς ἐπιστολές τοῦ Ἰωάννου ἀναφέρονται οἱ προσβολές τοῦ «κατηγόρου» καί τοῦ «ἀντιδίκου» ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας καί ἀντιστοίχως ἡ συνηγορία καί βοήθεια τοῦ «Παρακλήτου».
β΄. Ἡ συνηγορία τοῦ Παρακλήτου ὑπέρ τῆς Ἐκκλησίας στόν κατά τόν παρόντα αἰῶνα κατά τοῦ «κατηγόρου», ἤτοι τοῦ διαβόλου.
Μέ ὅλα τά προηγούμενα καταδεικνύονται, νομίζουμε, οἱ λόγοι γιὰ τοὺς ὁποίους ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης διετήρησε τὸν δικανικὸ ὅρο «Παράκλητος» πρὸς ἔκφραση τῶν λειτουργημάτων τοῦ Πνεύματος στήν Χριστιανική κοινότητητα καὶ μέσῳ αὐτῆς στόν κόσμο. Ὄχι µόνον ἡ στόν Ἰουδαϊσμό ἤδη εὑρέως γνωστὴ εἰκόνα τοῦ Σατανᾶ ὡς «κατηγόρου» καὶ τοῦ Πνεύματος ὡς «Παρακλήτου» τῶν δικαίων ἐνώπιον τοῦ διαρκοῦς οὐρανίου δικαστηρίου, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀντίληψη τῆς πρώτης Χριστιανικῆς κοινότητος περὶ τοῦ Πνεύματος ὡς ἐσχατολογικοῦ δώρου κατὰ τὴν περίοδο τῆς ἀποβολῆς τοῦ Σατανᾶ ἀπό τόν οὐρανό καὶ ἐπὶ τῆς γῆς συντόνου δραστηριότητάς του, γιά νά ϑέσει τοὺς πιστοὺς ὑπὸ τήν κατηγορία πρὸ τοῦ ϑρόνου τοῦ ἐπερχομένου Κριτοῦ, συνέβαλαν στὴν ἀπόφασιν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ νὰ χρησιμοποιήσει τὸν δικανικό ὅρο «Παράκλητος». Τὸ ἀποκαλυπτικὸ καὶ δικαστικὸ λειτούργημα τοῦ Παρακλήτου στόν κόσμο κατατείνει πρὸς ἕνα σκοπὸ, τὴν διάσωση καὶ ἀπαλλαγὴν τῶν πιστῶν ἀπὸ τῆς σατανικῆς κατηγορίας. Ἡ ᾿Ανάσταση καὶ ἡ κρίση στό τέταρτο Εὐαγγέλιο δὲν εἶναι ἁπλῶς γεγονότα τοῦ τέλους τῶν πάντων, ἀλλὰ γεγονότα τῆς ἐποχῆς τῶν ἐσχάτων, ἐντὸς τῶν ὁποίων εἶχε τήν συνείδηση ὅτι ἐβίωνε ἡ πρώτη Χριστιανικὴ κοινότητα. Γιὰ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς πίτεως ἀμφότερα εἶναι γεγονότα συμβαίνοντα ἀνὰ πᾶσαν στιγμὴ ἐντὸς τῆς ζωῆς τοῦ κόσμου. Θὰ κορυφωϑοῦν καὶ ϑὰ ἀποκαλυφϑοῦν ἐνώπιον πιστῶν καὶ ἀπίστων μόνον στὸ τέλος τῆς ἱστορίας, στὴ γενικὴ ἀνάσταση καὶ στὴν τελικὴ κρίση. Κατὰ παρόμοιο τρόπο καὶ ἡ συνηγορία τοῦ Παρακλήτου μετὰ τῆς κοινότητας καὶ τοῦ Πατρὸς ἔναντι τοῦ Σατανᾶ τοῦ μοχϑοῦντος ὅπως ϑέσει ὑπὸ κατηγορία τοὺς πιστούς, εἶναι διηνεκής, ϑὰ κορυφωθεῖ καὶ θὰ ἀποκαλυφϑεῖ σέ ὅλους κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς τελικῆς Κρίσεως.
Τὸ ἀποκαλυπτικὸ ἔργο τοῦ Παρακλήτου στήν ἐκκλησιαστική κοινότητα ἔχει ἄμεση σχέση πρὸς τὴν ἰδιότητα Αὐτοῦ ὡς συνηγόρου τῶν πιστῶν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἡ ὑπὸ τὴν καϑοδήγηση τοῦ Πνεύματος ἀκριβὴς γνώση τῆς κοινότητος ὅσον ἀφορᾶ στὸ νόηµα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ στά τὰ µέλλοντα νά συμβοῦν ἀναφέρεται ἀμέσως στὴν δραστηριότητα τοῦ ἀντιδίκου Διαβόλου, ὁ ὁποῖος ἐπιχειρεῖ νὰ διαστρέψει ἀμφότερα, τήν Χριστολογία καὶ τὴν Ἐσχατολογία τῆς κοινότητας. Τὸ Πνεῦμα, κατὰ τὸν Ἰωάννη, εἶναι ὁ «Παράκλητος» διότι ἀποτελεῖ τὸν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ συµπαραστάτη καὶ συνήγορο τῶν ἀγωνιζομένων πιστῶν κατὰ τοῦ «κατηγόρου»
Ὅταν ὁ Κύριος καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης χρησιμοποίησαν τὸν δικανικὸ ὅρο «Παράκλητος» σέ δήλωση τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Πνεύματος στήν Ἐκκλησία μετὰ τὴν ἐκ τοῦ κόσμου ἔξοδο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἶχαν ὑπ᾽ ὄψιν τους τὴν διδασκαλία περὶ τοῦ Πνεύματος ὡς μεσίτου στήν Παλαιά Διαϑήκη καὶ στόν Ἰουδαϊσμό. Τὴν παλαιότερη αὐτή ἄποψη ὁ Κύριος συμπλήρωσε καὶ ἔδωσε νέον περιεχόµενον σ’ αὐτή, ἀφοῦ μέ τήν εἰσοδό Του στή ἱστορία μέ τόν θάνατό Του, τήν ᾿Ανάστασή Του καὶ μέ τήν ἵδρυση τῆς Ἐκκλησίας προκάλεσε ὅλως εἰδικῆς φύσεως βαθειά κρίση στό κόσμο καὶ στόν ἄνθρωπο, ἡ δέ νέα δὲ φάση τοῦ πολέμου ἐναντίον τῆς ᾿Εκκλησίας ἐκ μέρους τοῦ «Κατηγόρου»-Σατανᾶ ἦταν ἐκείνη, ἡ ὁποία ϑὰ προσδιόριζε τὸ κύριο ἔργο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος-Παρακλήτου ὡς μεσίτου μεταξὺ τῶν πιστῶν.
Πατέρες καί Ἀδελφοί.
Τό Ἅγιο Πνεῦμα χορηγούμενο στούς πιστούς ἀναδεικνύει τά τέκνα τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ μεγάλη προοπτική ἐπιβάλλει νά ἐργαζόμαστε μέ συνέπεια καί ὑπευθυνότητα γιά τήν αὔξηση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ.
