«Ἡ σκηνή τοῦ Θεοῦ μετά τῶν ἀνθρώπων»
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
Δανιήλ
α΄. Ἡ «οἰκονομία» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στίς σχέσεις Θεοῦ καί ἀνθρώπων ἦταν οἰκονομία ἀπόστασης. «Οἰκονομία» στήν Ἁγία Γραφή καί τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ὀνομάζεται τό σχέδιο διακυβερνήσεως τῶν ἀνθρώπων ἀπό τόν Θεό πού ἀποβλέπει στήν σωτηρία καί στήν ἐπανόρθωση τῆς πεπτωκυΐας ἀνθρωπίνης φύσεως.
Ὅταν ὁ Θεός φανερώθηκε στό Σινᾶ, στήν καιομένη καί μή καταφλεγομένη βάτο ἀκόµη καί στόν δοῦλο Του τόν Μωϋσῆ, στόν ὁποῖο δήλωσε ὅτι ἔχει τήν εὔνοιά Του (Ἐξόδου κγ΄, 17) εἶπε στάσου μακρυά μου: «Μή πλησιάσεις ἐδῶ· βγάλε τά ὑποδήµατα σου ἀπ’ τά πόδια σου» (Ἐξόδου γ΄, 5). Ἄν καί ὁ Μωϋσῆς ἦταν εὐνοούμενος τοῦ Θεοῦ ἐν τούτοις ἔπρεπε νά σταθεῖ μακρυά Του κατά τήν θεοφάνεια.
Ἐπίσης ὅταν φανερώθηκε στό ὅρος Σινᾶ, στόν δικό Του ἐκλεκτό καί χωριστό λαό, τούς Ἰσραηλῖτες γιά νά ἐξαγγείλει τίς γνωστές ἐντολές Του προετοιμάζοντάς τους γιά νά ζήσουν τό γεγονός τῆς φανερώσεως τοῦ Θεοῦ παρήγγειλε στό Μωϋσῆ νά κρατήσει σέ ἀπόσταση τούς Ἰσραηλῖτες ἀπό τό ὄρος τῆς θεοφανείας: Θά βάλεις ὅρια γύρω στό ὅρος νά μήν πλησιάσει κάποιος ἄνθρωπος (Ἐξόδου ιθ΄, 21). Καί πάλι ὁ Θεός κρατᾶ σέ ἀπόσταση τούς Ἰσραηλῖτες, πού ὡστόσο ἦταν λαός πού εἶχε τήν εὔνοιά Του.
Στή λατρεία πού ἐτελεῖτο ἀπό τούς Ἰσραηλῖτες τόσο στήν Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου, ὅσο εὑρίσκονταν στήν ἔρημο, ὅσο καί στό Ναό τῶν Ἱεροσολύμων ἀργότερα, ὅταν οἱ Ἰσραηλῖτες εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στήν Παλαιστίνη, ἐπικρατοῦσε πάντοτε ὁ νόμος τῆς ἀπόστασης. Ἰδού πώς :
Τό πλῆθος τῶν Ἰουδαίων δέν ἐπιτρεπόταν νά πλησιάσει στό Ναό πού ἦταν τό κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. Ἀπαγορευόταν νά εἰσέλθει ἀκόμη καί σ’ αὐτή τήν ἐξωτερική αὐλή τοῦ Ναοῦ. Στήν ἐσωτερική αὐλή εἰσέρχονταν μόνο οἱ Ἱερεῖς γιά νά ἐπιτελοῦν τίς θυσίες. Οὐδείς ἕτερος ἀπό τούς Ἱερεῖς τολμοῦσε νά εἰσέλθει. Ἐνῶ τό ἐσωτερικό µέρος τοῦ Ναοῦ ἦταν ἄβατο γιά ὅλους, τά λεγόμενα «ἅγια τῶν ἁγίων». Ἐκεῖ εἰσήρχετο ὁ Ἀρχιερέας µόνο µιά φορά τό χρόνο κατά τήν ἑορτή τοῦ Ἐξιλασμοῦ γιά νά ἱλεώσει, ἐξευμενίσει τό Θεό, παρακαλώντας τον γιά τόν ἁμαρτάνοντα λαό.
Μέ ὅλα αὐτά τά μέτρα ἤθελε ὁ Κύριος, τήν ἀρχαία ἐκείνη ἐποχή, νά διδάξει τόν ἄνθρωπο, ὅτι ἡ ἁμαρτία Τοῦ ἦταν τόσο φοβερά ἀπεχθής, ὥστε νά τόν ἐμποδίζει νά ἔχει κοινωνία μαζί Του (Ἠσαΐου α΄, 14-15). Ἐπεδίωκε νά διδάξει τόν ἄνθρωπο νά ἀπεχθάνεται καί νά ἀποστρέφεται τήν ἁμαρτία ὅπως τήν ἀποστρεφόταν ὁ Ἴδιος. Τό σχέδιο τῆς παιδείας τοῦ Θεοῦ εἶχε σκοπό νά κάνει τούς ἀνθρώπους νά ἀντιληφθοῦν τό πλάτος τοῦ χωρισμοῦ μεταξύ ἑνός ἅγιου Θεοῦ καί ἑνός ἁμαρτωλοῦ, ἑνός μολυσμένου ἀπό τήν ἁμαρτία λαοῦ, ὅπως τό ἀντιλαμβάνεται καί τό ἐκφράζει, φωνάζοντας ὁ Ἠσαΐας συντετριμμένος μπροστά στήν μεγαλοπρέπεια τοῦ Ἁγίου καί Τρισαγίου Θεοῦ:
«Ὦ τάλας, ἐγώ ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰκῶ καὶ τὸν βασιλέα Κύριον Σαβαὼθ εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου» (Ἠσαΐου στ΄, 5). Μέ τήν ἴδια ταπείνωση προσεύχονταν ζητοῦντες τήν σωτηρία τους οἱ τρεῖς Παῖδες στήν κάμινο τῆς Βαβυλῶνος
« Ὅτι δίκαιος εἶ ἐπὶ πᾶσιν, οἷς ἐποίησας ἡμῖν, καὶ πάντα τὰ ἔργα σου ἀληθινά, καὶ εὐθεῖαι αἱ ὁδοί σου, καὶ πᾶσαι αἱ κρίσεις σου ἀλήθεια, καὶ κρίματα ἀληθείας ἐποίησας κατὰ πάντα, ἃ ἐπήγαγες ἡμῖν καὶ ἐπὶ τὴν πόλιν τὴν ἁγίαν τὴν τῶν πατέρων ἡμῶν ῾Ιερουσαλήμ, ὅτι ἐν ἀληθείᾳ καὶ κρίσει ἐπήγαγες ταῦτα πάντα, διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν. Ὅτι ἡμάρτομεν καὶ ἠνομήσαμεν ἀποστῆναι ἀπὸ σοῦ καὶ ἐξημάρτομεν ἐν πᾶσι καὶ τῶν ἐντολῶν σου οὐκ ἠκούσαμεν, οὐδὲ συνετηρήσαμεν οὐδὲ ἐποιήσαμεν καθὼς ἐνετείλω ἡμῖν, ἵνα εὖ ἡμῖν γένηται. καὶ πάντα, ὅσα ἐπήγαγες ἡμῖν καὶ πάντα ὅσα ἐποίησας ἡμῖν, ἐν ἀληθινῇ κρίσει ἐποίησας καὶ παρέδωκας ἡμᾶς εἰς χεῖρας ἐχθρῶν ἀνόμων, ἐχθίστων ἀποστατῶν, καὶ βασιλεῖ ἀδίκῳ καὶ πονηροτάτῳ παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν. καὶ νῦν οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἀνοῖξαι τὸ στόμα· αἰσχύνη καὶ ὄνειδος ἐγενήθημεν τοῖς δούλοις σου καὶ τοῖς σεβομένοις σε. μὴ δὴ παραδῴης ἡμᾶς εἰς τέλος διὰ τὸ ὄνομά σου καὶ μὴ διασκεδάσῃς τὴν διαθήκην σου» (Δανιήλ γ΄, 3-10).
β΄. Μ’ αὐτή τήν ἀντίθεση ἔχουν συντεθεῖ ὅλες οἱ εὐχές τῆς Ἐκκλησίας μας ἀφ’ ἑνός μέν στίς ὁποῖες ὁμολογοῦμε τήν ἁμαρτωλότητά μας ὅτι ὅλοι εἴμαστε ἁμαρτωλοί παραβάτες καί ἀρνητές τοῦ Νόμου Του καί ἀφ’ ἑτέρου ἐπικαλούμαστε τήν φιλανθρωπία καί τίς ὑποσχέσεις τοῦ Παντοδυνάμου Παναγίου καί Κυριάρχου Κυρίου μας νά ἐπιδείξει τό ἔλεός Του καί τήν εὐμένειά Του πρός ἐμᾶς.
Ἀριστοτεχνικά αὐτά συμπεριελήφθησαν καί ἐκφράσθηκαν στήν εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ Ὕμνου πού ὁ Ἱερεύς ἐπικαλεῖται πρό τῆς Ἁγίας Τραπέζης πρίν τήν προσφερόμενη ἀναίμακτη θυσία ὑπέρ τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων καί ἀνομημάτων:
«Οὐδεὶς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἡδοναῖς προσέρχεσθαι ἢ προσεγγίζειν ἢ λειτουργεῖν σοι, Βασιλεῦ τῆς δόξης· τὸ γὰρ διακονεῖν σοι μέγα καὶ φοβερὸν καὶ αὐταῖς ταῖς ἐπουρανίαις δυνάμεσιν. Ἀλλ᾿ ὅμως, διὰ τὴν ἄφατον καὶ ἀμέτρητόν σου φιλανθρωπίαν, ἀτρέπτως καὶ ἀναλλοιώτως γέγονας ἄνθρωπος καὶ ἀρχιερεὺς ἡμῶν ἐχρημάτισας καὶ τῆς λειτουργικῆς ταύτης καὶ ἀναιμάκτου θυσίας τὴν ἱερουργίαν παρέδωκας ἡμῖν, ὡς Δεσπότης τῶν ἁπάντων. Σὺ γὰρ μόνος, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, δεσπόζεις τῶν ἐπουρανίων καὶ τῶν ἐπιγείων, ὁ ἐπὶ θρόνου χερουβικοῦ ἐποχούμενος, ὁ τῶν Σεραφεὶμ Κύριος καὶ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ, ὁ μόνος ἅγιος καὶ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος. Σὲ τοίνυν δυσωπῶ τὸν μόνον ἀγαθὸν καὶ εὐήκοον· ἐπίβλεψον ἐπ᾿ ἐμὲ τὸν ἁμαρτωλὸν καὶ ἀχρεῖον δοῦλόν σου, καὶ καθάρισόν μου τὴν ψυχὴν καὶ τὴν καρδίαν ἀπὸ συνειδήσεως πονηρᾶς· καὶ ἱκάνωσόν με τῇ δυνάμει τοῦ Ἁγίου σου Πνεύματος, ἐνδεδυμένον τὴν τῆς ἱερατείας χάριν, παραστῆναι τῇ ἁγίᾳ σου ταύτῃ τραπέζῃ καὶ ἱερουργῆσαι τὸ ἅγιον καὶ ἄχραντον σῶμά σου καὶ τὸ τίμιον αἷμα. Σοὶ γὰρ προσέρχομαι κλίνας τὸν ἐμαυτοῦ αὐχένα καὶ δέομαί σου· μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου ἀπ᾿ ἐμοῦ, μηδὲ ἀποδοκιμάσῃς με ἐκ παίδων σου, ἀλλ᾿ ἀξίωσον προσενεχθῆναί σοι ὑπ᾿ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀναξίου δούλου σου τὰ δῶρα ταῦτα. Σὺ γὰρ εἶ ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος καὶ προσδεχόμενος καὶ διαδιδόμενος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
γ΄. Σύμφωνα μέ αὐτήν διαπιστώνουμε ὅτι:
Τό Εὐαγγέλιο -ἡ Καινή Διαθήκη μᾶς τοποθέτησε σέ ὁλωσδιόλου διαφορετική θέση καί σχέση ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἡ λέξη «πήγαινε» ἀντικαταστάθηκε µέ τή λέξη «ἔλα». Ἡ ἀπόσταση ὑποχώρησε στήν ἐγγύτητα, καί ἐμεῖς πού κάποτε τό παρελθόν ἤμασταν µακριά, ἤρθαμε πλησίον διά τοῦ αἵματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ (Πρός Ἐφεσίους β΄, 13). Ἡ ἐνσαρκωθεῖσα Θεότητα δέν ἔχει πύρινο τεῖχος τριγύρω της, ὅπως ὁμολογοῦμε, ὅτι:
«Οὐκέτι φλογίνη ῥομφαία φυλάττει τὴν πύλην τῆς Ἐδέμ· αὐτῇ γὰρ ἐπῆλθε παράδοξος σβέσις τὸ ξύλον τοῦ Σταυροῦ». (Κοντάκιον τῆς Κυριακῆς τῆς Σταυροπροσκυνήσεως)
«Ἐλᾶτε σέ Μένα ὅλοι οἱ κουρασμένοι καί φορτωµένοι, κι Ἐγώ θά σᾶς δώσω ἀνάπαυση» (Ματθαίου ια΄, 28), εἶναι ἡ εὐχάριστη πρόσκληση καί ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ, καθώς ἐμφανίζεται μέ ἀνθρώπινη σάρκα. Τώρα, δέν δείχνει στόν λεπρό τή λέπρα του, κρατώντας τον σέ ἀπόσταση, ἀλλά ὑποφέρει Αὐτός ὁ Ἴδιος τήν ποινή τοῦ µολυσμοῦ του: «τὸν γὰρ μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν, ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ» (Πρός Κορινθίους Β΄, ε΄, 21).
δ΄. Στήν Ἐκκλησία συνάπτεται - ἑνώνεται ὁ πιστός μέ τόν Θεό, μέ τά ἅγια Μυστήρια. Στήν Ἐκκλησία ὁ πιστός ἀπολαμβάνει τήν ἀσφαλή καί προνομιοῦχο αὐτή κατάσταση ἐγγύτητας πρός τόν Θεό διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Καθαρισμένοι ἀπό τό μολυσμό τῆς ἁμαρτίας μέ τό αἷμα τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ προσερχόμαστε στό θρόνο τῆς Χάριτος μετά παρρησίας.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐπισημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἐπικαλούμενος τήν σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ δύναται νά πλησιάσει τόν ἅγιο Θεό ἀφοῦ πιστεύσει καί καθαρισθεῖ μέ τό μυστήριο τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί ἀποκτήσει συγγένεια μέ τόν Θεό διά τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
«Ἔχοντες οὖν, ἀδελφοί, παρρησίαν εἰς τὴν εἴσοδον τῶν ῾Αγίων ἐν τῷ αἵματι τοῦ ᾿Ιησοῦ, ἣν ἐνεκαίνισεν ἡμῖν ὁδὸν πρόσφατον καὶ ζῶσαν διὰ τοῦ καταπετάσματος, τοῦτ' ἔστι τῆς σαρκὸς αὐτοῦ, καὶ ἱερέα μέγαν ἐπὶ τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ, προσερχώμεθα μετὰ ἀληθινῆς καρδίας ἐν πληροφορίᾳ πίστεως ἐρραντισμένοι τὰς καρδίας ἀπὸ συνειδήσεως πονηρᾶς, καὶ λελουμένοι τὸ σῶμα ὕδατι καθαρῷ κατέχωμεν τὴν ὁμολογίαν τῆς ἐλπίδος ἀκλινῆ· πιστὸς γὰρ ὁ ἐπαγγειλάμενος· καὶ κατανοῶμεν ἀλλήλους εἰς παροξυσμὸν ἀγάπης καὶ καλῶν ἔργων, μὴ ἐγκαταλείποντες τὴν ἐπισυναγωγὴν ἑαυτῶν, καθὼς ἔθος τισίν, ἀλλὰ παρακαλοῦντες, καὶ τοσούτῳ μᾶλλον, ὅσῳ βλέπετε ἐγγίζουσαν τὴν ἡμέραν » (Πρός Ἑβραίους ι΄, 19-25)
Δηλαδή :
«Ἀφοῦ λοιπόν, ἀδελφοί μου, τό αἷμα τοῦ Ἰησοῦ μᾶς δίνει θάρρος νά μπαίνουμε στά ἅγια τῶν ἁγίων ἀπό τό νέο δρόμο πού ὁδηγεῖ στή ζωή, αὐτόν πού μᾶς ἐγκαινίασε πρόσφατα ὁ Ἰησοῦς μέ τό καταπέτασμα, δηλαδή μέ τό σῶμα του, κι ἀφοῦ ἔχουμε ἕνα μεγάλο ἱερέα ἐπικεφαλῆς τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ, ἄς προχωρήσουμε μέ εἰλικρινῆ διάθεση καί μέ βεβαιότητα στήν πίστη μας, μέ τήν καρδιά καθαρή ἀπό τίς κακές διαθέσεις καί μέ τό σῶμα πλυμένο μέ καθαρό νερό, ἄς μένουμε σταθεροί στήν ἐλπίδα πού ὁμολογοῦμε γιατί ἐκεῖνος πού ἔδωσε τίς ὑποσχέσεις κρατάει τό λόγο του. Ἄς φροντίζουμε ὁ ἕνας τόν ἄλλο παροτρύνοντας τόν στήν ἀγάπη καί στά καλά ἔργα. Ἄς μήν ἐγκαταλείπουμε τίς θρησκευτικές μας συνάξεις, ὅπως συνηθίζουν μερικοί, ἀλλά ἄς ἐνισχύει ὁ ἕνας τόν ἄλλο, τώρα μάλιστα πού βλέπετε νά πλησιάζει ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου»
ε΄. Αὐτήν τήν ἐγγύτητα βιώνουμε ἐκ πείρας στήν ἁγία Ἐκκλησία μας. Ἡ θαυμαστή αὐτή ἐγγύτητα μᾶς βεβαιώνει γιά τήν οἰκονομία πού θά ἀκολουθήσει! Γιά τό σχέδιο τῆς ἀκόµη στενότερης ἐγγύτητας, ἔχουμε τήν βεβαιότητα, ὅπως ἀναγγέλεται στό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως «Ἡ σκηνή τοῦ Θεοῦ εἶναι µετά τῶν ἀνθρώπων, κι Αὐτός κατοικεῖ μεταξύ τους» (Ἀποκαλύψεως κα΄, 3). Ἡ προσδοκία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅτι ὁ Κύριος καί Θεός θά κατοικήσει ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους.
