Προσφωνήσεις
Σεβασμιώτατε
Ἐξοχώτατε κ. Χαράλαμπε Ἀθανασίου, Ὑπουργέ τῆς Δικαιοσύνης
Ἐντιμολογιώτατε κ. Γεώργιε Καμίνη, Δήμαρχε τῶν Ἀθηναίων
Ἐντιμολογιωτάτη κ. Βασιλική Θάνου – Χριστοφίλου, Ἀρεοπαγίτη,
Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Δικαστῶν καί Εἰσαγγελέων
Ἐντιμολογιώτατε κ. Ἰωάννη Γράβαρη, Σύμβουλε Ἐπικρατείας,
Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Δικαστικῶν Λειτουργῶν Συμβουλίου Ἐπικρατίας
Ἐντιμολογιωτάτη κ. Εἰρήνη Γιανναδάκη, Πρόεδρε Ἐφετῶν Διοικητικῶν Δικαστηρίων, Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Διοικητικῶν Δικαστῶν,
Ἐντιμολογιώτατε κ. Ρούσσε-Ἐμμανουήλ Παπαδάκη, Ἀντεισαγγελέα Ἀρείου Πάγου, Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Εἰσαγγελέων Ἑλλάδος
Ἐντιμολογιωτάτη κ. Ἀνδρονίκη Θεοτοκάτου, Ἀντιπρόεδρε τοῦ Ἐλεγκτικοῦ Συνεδρίου, Πρόεδρε Ἑνώσεως Δικαστικῶν Λειτουργῶν Ἐλεγκτικοῦ Συνεδρίου
Ἐντιμολογιώτατε κ. Κωνσταντῖνε Δάφνη, Ἀναθεωρητή Α΄, Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Δικαστικῶν Λειτουργῶν Στρατιωτικῆς Δικαιοσύνης
Ἐντιμολογιώτατε κ. Κωνσταντῖνε Βαρδακαστάνη, Πάρεδρε τοῦ Νομικοῦ Συμβουλίου τοῦ Κράτους, Πρόεδρε τῆς Ἑνώσεως Μελῶν Νομικοῦ Συμβουλίου τοῦ Κράτους
Ἀξιότιμε κ. Πρόεδρε τῆς Ὁμοσπονδίας Δικαστικῶν Ὑπαλλήλων Ἑλλάδος
Ἐντιμολογιώτατε κ. Ἰωάννη Ἀδαμόπουλε, Πρόεδρε τοῦ Δικηγορικοῦ Συλλόγου Ἀθηνῶν.
Ἀξιότιμοι κύριοι καί ἐρίτιμες κυρίες λειτουργοί τῆς δικαιοσύνης παντός βαθμοῦ καί πάσης τάξεως
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ Πατέρες καί Ἀδελφοί
Η Δ Ι Κ Α Ι Ο Σ Υ Ν Η
Ἀνθρώπινη καί θεία
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Τό θέμα πού κατόπιν τῆς εὐγενοῦς καί προφρόνου προσκλήσεώς σας καί μέ τήν ἀνοχή σας θά ἀναπτύξω στήν ἐξαιρετική αὐτή σύναξη τῶν ἐντιμολογιωτάτων, δοκιμωτάτων, περιφανεστάτων καί ἐκλαμπροτάτων δικαστικῶν λειτουργῶν, ὅπως εἶναι φυσικό γιά μένα ἕνα ταπεινό Ἐπίσκοπο τῆς Ἐκκλησίας καί ὑπηρέτη τῆς θείας δικαιοσύνης, στηρίζεται στήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ πού ἔχει καταγραφεῖ κατά τήν παρέλευση τοῦ χρόνου στά θεόπνευστα κείμενα τῆς ἁγίας Γραφῆς.
Στήν ἁγία Γραφή διαπιστώνουμε, ὅτι παρουσιάζονται δύο τρόποι σκέψεως καί κατανοήσεως τῆς δικαιοσύνης :
Ἀφ’ ἑνός μέν ἡ δικαιοσύνη μέ τήν προοπτική τῆς κρίσεως, ἀφοῦ δικαιοσύνη νοεῖται ἡ ἠθική ἀρετή πού δηλώνει τήν ὁλοκληρωτική τήρηση τῶν θείων ἐντολῶν κατά τόν λόγο πού ὁ Χριστός εἶπε στόν Πρόδρομο «Ἄφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην » (Κατά Ματθαῖον γ΄ 15) καί «οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ πληρῶσαι » (Κατά Ματθαῖον ε΄ 17). Σ’ αὐτή τήν κατανόηση ὁ Θεός ἐξαγγέλλει καί δίνει τόν νόμο Του, τά προστάγματά Του, πού ὀφείλει ὁ ἄνθρωπος νά τηρήσει καί γιά τήν τήρηση ἤ μή θά κριθεῖ ἀπό τόν ὑπέρτατο Κριτή πού εἶναι ὁ Κύριος πού νομοθέτησε.
Ἀφ’ ἑτέρου ἡ ἄλλη κατεύθυνση κατανοήσεως τῆς δικαιοσύνης στά βιβλικά κείμενα ὑποδηλώνει ἄλλοτε μία θεία ἰδιότητα καί ἄλλοτε ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ πού σκορπίζει τά δῶρα τῆς σωτηρίας. Σ’ αὐτή τήν κατανόηση ὁ ἄνθρωπος ἀποδεικνύεται ἀδύνατος νά τηρήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ πού ὀφείλεται σέ πολλούς λόγους. Ὁ Θεός ὅμως δείχνοντας τήν εὐσπλαγχνία Του ἐνεργεῖ ὥστε νά καταστήσει τόν ἄνθρωπο ἱκανό καί κατάλληλο νά τηρήσει τίς ἐντολές Του στήν περίπτωση πού δέν τίς τηρεῖ μέ τήν μετάνοια, τήν πίστη, τήν ταπείνωση, τήν ὑπακοή στό ἅγιο θέλημά Του, νά τόν ἀθωώσει ὥστε νά ἀποφύγει τήν κρίση ἐπειδή τίς παραβαίνει καί ἀντί τιμωρίας νά ἐπιφυλάσσει τιμή καί δόξα.
Α΄ Ἡ δικαιοσύνη καί ἡ κρίση
- Ἡ ἀνθρώπινη δικαιοσύνη
Σ’ ἕνα σύντομο διάγραμμα καταγράφουμε τίς ἔννοιες τῆς ἀνθρώπινης δικαιοσύνης, πῶς ἀσκεῖται ἡ δικαιοσύνη ἀπό τόν ἄνθρωπο.
α- Ἡ δικαιοσύνη στήν Πολιτεία
Ἡ Βίβλος ἀπαιτεῖ ἀπό τούς κριτές ἀκεραιότητα στήν ἄσκηση τῶν καθηκόντων τους
«Καὶ ἐνετειλάμην τοῖς κριταῖς ὑμῶν ἐν τῷ καιρῷ ἐκείνῳ λέγων· διακούετε ἀνὰ μέσον τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν καὶ κρίνατε δικαίως ἀνὰ μέσον ἀνδρὸς καὶ ἀνὰ μέσον ἀδελφοῦ καὶ ἀνὰ μέσον προσηλύτου αὐτοῦ» (Δευτερονομίου α΄16).
Δηλαδή : «Ἐπίσης, μέ τήν εὐκαιρία, ἔδωσα στούς δικαστές σας αὐτούς ὁρισμένες ὁδηγίες : Ν’ ἀκοῦτε, τούς εἶπα, μέ προσοχή τίς ὑποθέσεις τῶν συμπατριωτῶν σας καί νά κρίνετε δίκαια τίς διαφορές τοῦ καθενός, εἴτε αὐτές εἶναι μ’ ἕναν Ἰσραηλίτη εἴτε μ’ ἕναν ξένο».
«Κριτὰς καὶ γραμματοεισαγωγεῖς ποιήσεις σεαυτῷ ἐν ταῖς πόλεσί σου, αἷς Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι, κατὰ φυλάς, καὶ κρινοῦσι τὸν λαὸν κρίσιν δικαίαν» (Δευτερονομίου ιστ΄18).
Δηλαδή : «Σ ὅλες τίς πόλεις πού θά σᾶς δώσει ὁ Κύριος ὁ Θεός σας, θά διορίσετε δικαστές καί ἀξιωματούχους κατά φυλές. Αὐτοί θά ἀποδίδουν τό δίκαιο στό λαό, μέ εὐθυκρισία».
«Δικαίως τὸ δίκαιον διῴξῃ, ἵνα ζῆτε καὶ εἰσελθόντες κληρονομήσητε τὴν γῆν, ἣν Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι» (Δευτερονομίου ιστ΄ 20).
Δηλαδή : «Τό δίκαιο, μόνο δίκαιο νά ἐπιδιώκετε, γιά νά ζήσετε καί νά πάρετε ἰδιοκτησία σας τή χώρα πού σᾶς δίνει ὁ Κύριος, ὁ Θεός σας».
«Οὐ ποιήσετε ἄδικον ἐν κρίσει· οὐ λήψῃ πρόσωπον πτωχοῦ, οὐδὲ μὴ θαυμάσῃς πρόσωπον δυνάστου· ἐν δικαιοσύνῃ κρινεῖς τὸν πλησίον σου» (Λευτικοῦ ιθ΄ 15).
Δηλαδή : «Μήν εἶσαι ἄδικος ὅταν δικάζεις. Μήν παίρνεις τό μέρος τοῦ ἀδύνατου ἀλλά μήν εὐνοεῖς καί τόν ἰσχυρό · νά κρίνεις δίκαια τό συμπολίτη σου»
«Ζυγὰ δίκαια καὶ σταθμία δίκαια καὶ χοῦς δίκαιος ἔσται ἐν ὑμῖν· ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, ὁ ἐξαγαγὼν ὑμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου» (Λευτικοῦ ιθ΄ 36).
Δηλαδή : «Νά μεταχειρίζεστε ἀκριβεῖς πλάστιγγες, ἀκριβῆ ζύγια ἐφά καί ἀκριβές χίν. Ἐγώ, ὁ Κύριος, εἶμαι ὁ Θεός σας, πού σᾶς ἔβγαλα ἀπό τήν Αἴγυπτο».
«μὴ κρίνετε κατ' ὄψιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνατε » (Ἰωάννου ζ΄ 24)
Δηλαδή : «Μήν κρίνετε ἐπιφανειακά, ἀλλά νά κρίνετε μέ τά σωστά κριτήρια»
Κατά τήν ἔννοια αὐτή ὁ ἀκέραιος κριτής εἶναι δίκαιος κατά τό πρότυπο τοῦ Θεοῦ, πού ὀφείλει νά δικαιώνει τόν ἀθῶο, δηλαδή νά τόν ἀθωώνει ἤ νά τόν ἀποκαθιστᾶ στό δίκαιό του.
Οἱ Προφῆτες συχνά ἀπευθύνονται στούς ποικίλους ἡγέτες μέ τήν παραίνεση «ποιεῖτε κρίσιν καί δικαιοσύνην» (Ἰερεμίου κβ΄ 3)
«Σπείρατε ἑαυτοῖς εἰς δικαιοσύνην, τρυγήσατε εἰς καρπὸν ζωῆς, φωτίσατε ἑαυτοῖς φῶς γνώσεως, ἐκζητήσατε τὸν Κύριον ἕως τοῦ ἐλθεῖν γενήματα δικαιοσύνης ὑμῖν» (Ὠσηέ ι΄12)
Δηλαδή : «Νά σπέρνετε τούς εἶπα δικαιοσύνη ὥστε νά θερίσετε καρπούς ἀνάλογους τῆς ἀγάπης σας. Κάντε καινούργια ἀρχή, ὅπως ὁ ἀγρότης τό καινούργιο του χωράφι ἑτοιμάζει. Εἶναι καιρός σ’ ἐμένα, τόν Κύριο, νά στραφεῖτε κι ἐγώ τίς εὐλογίες μου πλούσιες πάνω σας θά τίς σκορπίσω».
«Τάδε λέγει Κύριος· ποιεῖτε κρίσιν καὶ δικαιοσύνην καὶ ἐξαιρεῖσθε διηρπασμένον ἐκ χειρὸς ἀδικοῦντος αὐτὸν καὶ προσήλυτον καὶ ὀρφανὸν καὶ χήραν μὴ καταδυναστεύετε καὶ μὴ ἀσεβῆτε καὶ αἷμα ἀθῷον μὴ ἐκχέητε ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ » (Ἰερεμίου κβ΄ 3)
Δηλαδή : «Κάντε τό σωστό καί τό δίκαιο, λέει ὁ Κύριος, καί γλιτῶστε κάθε ἀπογυμνωμένον ἀπό τόν καταπιεστή του. Μήν ἀδικεῖτε καί μήν καταπιέζετε τούς ξένους, τά ὀρφανά καί τίς χῆρες καί μή φονεύετε ἀθώους ἀνθρώπους σ’ αὐτό τόν τόπο».
*****
β-Ἡ Δικαιοσύνη πιστότητα στόν Νόμο τοῦ Θεοῦ
Δικαιοσύνη γιά τόν ἄνθρωπο σημαίνει τήν ὁλοκληρωτική τήρηση τῶν θείων ἐντολῶν, τήν συμπεριφορά σύμφωνα μέ τόν Νόμο, ὅπως δίδαξε ὁ Κύριος:
«Ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ» (Ματθαῖον στ΄ 33).
Δηλαδή: «Γι’ αὐτό πρῶτα ἀπό ὅλα νά ἐπιζητεῖτε τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐπικράτηση τοῦ θελήματός Του»
Γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι χαρακτηρίζονται δίκαιοι τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἐπισήμανση αὐτή στηρίζεται στό λόγο τοῦ Θεοῦ :
«ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτως τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ' ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν » (Ματθαίου ε΄19)
Δηλαδή : «Ὅποιος, λοιπόν, καταργήσει ἀκόμα καί μία ἀπό τίς πιό μικρές ἐντολές αὐτοῦ του νόμου καί διδάξει ἔτσι τούς ἄλλους, θά θεωρηθεῖ ἐλάχιστος στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἐνῶ ὅποιος τίς τηρήσει ὅλες καί διδάξει ἔτσι καί τούς ἄλλους, αὐτός θά θεωρηθεῖ μεγάλος στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ»
«ὅστις γὰρ ὅλον τὸν νόμον τηρήσῃ, πταίσῃ δὲ ἐν ἑνί, γέγονε πάντων ἔνοχος» (Ἰακώβου β΄ 10)
Δηλαδή: «Ὅποιος τηρήσει ὅλες τίς διατάξεις τοῦ νόμου καί παραβεῖ μία, θεωρεῖται παραβάτης ὅλου τοῦ νόμου»
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τονίζει, ἑρμηνεύοντας τόν μακαρισμό «Μακάριοι οἱ πεινῶντες καί διψῶντες τήν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται» (Ματθαίου ε΄ 6)
« Ἤ τήν καθόλου φησίν ἀρετήν, ἤ τήν μερικήν ταύτην τήν ἀπεναντίας τῇ πλεονεξίᾳ κειμένην» (Ὁμιλία XV (15) εἰς τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον PG 57, 227)
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐπιχειρηματολογεῖ ἀποτρέποντας τόν πιστό νά κρίνει καί νά καταδικάζει τόν ἀδελφό του, διότι δέν τό ἐπιτρέπει ὁ Θεός λέγοντας:
«σὺ τίς εἶ ὁ κρίνων ἀλλότριον οἰκέτην; τῷ ἰδίῳ Κυρίῳ στήκει ἢ πίπτει » (Πρός Ρωμαίους ιδ΄ 4)
Δηλαδή : «Ποιός εἶσαι ἐσύ ποῦ θά κρίνεις ἕναν ξένο ὑπηρέτη;»
Ὁ Κύριος ἀρνήθηκε νά δικάσει τήν ὑπόθεση δύο ἀδελφῶν πού διαφωνοῦσαν στήν διανομή τῆς πατρικῆς περιουσίας
«ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Ἄνθρωπε, τίς με κατέστησε δικαστὴν ἢ μεριστὴν ἐφ' ὑμᾶς;» (Λουκᾶ ιβ΄ 14)
Δηλαδή : «Ἄνθρωπέ μου ἐγώ δέν εἶμαι δικαστής γιά νά χωρίζω τήν περιουσία σας»
*****
γ-Δικαιοσύνη - ἀνταμοιβή
Ἡ πιστότητα στίς θεῖες ἐντολές γίνεται πηγή ἀξιομισθίας καί εὐημερίας.
Στίς Παροιμίες ἀναφέρεται «ὁδὸς δικαιοσύνης καὶ ἐλεημοσύνης εὑρήσει ζωὴν καὶ δόξαν » (κστ΄ 21), ὅπου ἡ δικαιοσύνη ἰσοδυναμεῖ μέ ζωή καί δόξα.
Στόν Ψαλμό κγ΄ 3-6 ἡ δικαιοσύνη πού χορηγεῖται ἀπό τόν Θεό δέν εἶναι ἄλλο ἀπό τήν θεία εὐλογία πού ἀνταμείβει τήν εὐσέβεια τῶν ζητούντων τόν Κύριον.
«Τίς ἀναβήσεται εἰς τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου καὶ τίς στήσεται ἐν τόπῳ ἁγίῳ αὐτοῦ; ἀθῷος χερσὶ καὶ καθαρὸς τῇ καρδίᾳ, ὃς οὐκ ἔλαβεν ἐπὶ ματαίῳ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ καὶ οὐκ ὤμοσεν ἐπὶ δόλῳ τῷ πλησίον αὐτοῦ. οὗτος λήψεται εὐλογίαν παρὰ Κυρίου καὶ ἐλεημοσύνην παρὰ Θεοῦ σωτῆρος αὐτοῦ. αὕτη ἡ γενεὰ ζητούντων τὸν Κύριον, ζητούντων τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ ᾿Ιακώβ »
Δηλαδή : «Ποιός μπορεῖ νά ἀνέβει στό ὅρος τοῦ Κυρίου; καί ποιός στόν ἅγιο του τόν τόπο νά σταθεῖ; Καθένας πού τά χέρια του δέν ἔπραξαν κακό καί καθαρή εἶναι ἡ καρδιά του, ὅποιος δέν ἐπιδόθηκε σέ μάταια πράγματα, οὔτε ὁρκίστηκε μέ δόλο γιά τό διπλανό του. Αὐτός θά λάβει εὐλογία ἀπό τόν Κύριο · καί δικαιοσύνη ἀπό τόν Θεό του πού τόν σώζει. Αὐτή εἶναι ἡ γενιά πού τόν ζητάει καί λαχταράει τήν παρουσία του ὁ Ἰακώβ».
*****
δ- Δικαιοσύνη, σοφία καί καλοσύνη
Στή Σοφία Σολομῶντος ἀναπτύσσεται ἡ ἄποψη ὅτι ἡ δικαιοσύνη ἀσκεῖται μέ σοφία καί καλοσύνη:
«Ἀγαπήσατε δικαιοσύνην, οἱ κρίνοντες τὴν γῆν, φρονήσατε περὶ τοῦ Κυρίου ἐν ἀγαθότητι, καὶ ἐν ἁπλότητι καρδίας ζητήσατε αὐτόν» (α΄ 1)
Δηλαδή : «Ἀγαπῆστε τήν δικαιοσύνη, ἐσεῖς οἱ κυβερνῆτες τῆς γῆς, σκεφτεῖτε μέ ἀγαθά αἰσθήματα τόν Κύριο κι ἀναζητῆστε τον μέ εἰλικρινή καρδιά».
«Δικαιοσύνη γὰρ ἀθάνατός ἐστιν » (α΄ 15)
Δηλαδή : «Στόν δίκαιο ὁ θάνατος δέν ἔχει ἐξουσία»
Στό χωρίο τῆς Σοφίας Σολομῶντος η΄ 7 ἡ δικαιοσύνη ἔχει καρπούς τή σωφροσύνη καί τή φρόνηση, τή δικαιοσύνη καί τήν ἀνδρεία τίς τέσσαρες κύριες κλασσικές ἀρετές πού πρέπει νά κοσμοῦν τόν εὐσεβῆ καί δίκαιο ἄνθρωπο.
«Εἰ δικαιοσύνην ἀγαπᾷ τις, οἱ πόνοι ταύτης εἰσὶν ἀρεταί· σωφροσύνην γὰρ καὶ φρόνησιν ἐκδιδάσκει, δικαιοσύνην καὶ ἀνδρείαν, ὧν χρησιμώτερον οὐδέν ἐστιν ἐν βίῳ ἀνθρώποις» (η΄ 7).
Δηλαδή : «Ἄν κανείς ἀγαπάει τήν δικαιοσύνη, τότε ἐμφανίζονται ὅλες οἱ ὑπέρτατες ἀξίες : αὐτή διδάσκει σωφροσύνη καί σύνεση, δικαιοσύνη καί γενναιότητα· τίποτα πιό χρήσιμο ἀπ’ αὐτά δέν ὑπάρχει στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου»
Δικαιοσύνη καταλήγει νά σημαίνει τά ἀποτέλεσμα τῆς κρίσεως π.χ. τήν ἀπελευθέρωση τοῦ κατηγορουμένου. Αὐτή ἡ συγκεκριμένη ἔννοια τῆς «εὐεργεσίας» ἐξαγγέλλει τελικά τήν ἔννοια τῆς ἐλεημοσύνης. Ἀντίστοιχα ὁ δίκαιος εἶναι ἐνάρετος καί ἐλεήμων ἄνθρωπος.
«᾿Εδίδαξας δέ σου τὸν λαὸν διά τῶν τοιούτων ἔργων, ὅτι δεῖ τὸν δίκαιον εἶναι φιλάνθρωπον· καὶ εὐέλπιδας ἐποίησας τοὺς υἱούς σου ὅτι δίδως ἐπὶ ἁμαρτήμασι μετάνοιαν » (Σοφίας Σολομῶντος ιβ΄ 19).
Δηλαδή : «Μ’ αὐτή τήν καλοσύνη δίδαξες τό λαό σου ὅτι ὁ δίκαιος πρέπει ν’ ἀγαπάει τούς ἀνθρώπους καί ἔκανες τά παιδιά σου νά ἐλπίζουν ὅτι τούς δίνεις εὐκαιρίες νά μετανοοῦν ὅταν ἁμαρτάνουν».
*****
ε- Ὁ Ἰησοῦς Χριστός κήρυκας καί ἑρμηνευτής τῆς δικαιοσύνης
Στό κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ δικαιοσύνη διατηρεῖ τίς ἔννοιες τῆς Παλαιοδιαθηκικῆς εὐσέβειας δηλαδή τῆς ὑπακοῆς στίς θεῖες ἐντολές.
Ὁ Ἰησοῦς στό κήρυγμά Του κατεδίκασε μία ἀνθρώπινη καί ἀλαζονική εὐσέβεια πού ἐκπροσωποῦσαν οἱ Φαρισαῖοι τῆς ἐποχῆς Του μέ τήν ὑποκριτική τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καί ἀπεκάλυψε τό ἀληθινό νόημα τῆς εὐσέβειας του.
«Τότε ὁ Ἰησοῦς ἐλάλησε τοῖς ὄχλοις καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ λέγων· Ἐπὶ τῆς Μωσέως καθέδρας ἐκάθισαν οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι. πάντα οὖν ὅσα ἐὰν εἴπωσιν ὑμῖν τηρεῖν, τηρεῖτε καὶ ποιεῖτε, κατὰ δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν μὴ ποιεῖτε· λέγουσι γὰρ, καὶ οὐ ποιοῦσι. δεσμεύουσιν γὰρ φορτία βαρέα καὶ ἐπιτιθέασιν ἐπὶ τοὺς ὤμους τῶν ἀνθρώπων, τῷ δὲ δακτύλῳ αὐτῶν οὐ θέλουσι κινῆσαι αὐτά. πάντα δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν ποιοῦσι πρὸς τὸ θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις, πλατύνουσι γὰρ τὰ φυλακτήρια αὐτῶν καὶ μεγαλύνουσι τὰ κράσπεδα τῶν ἰματίων αὐτῶν, φιλοῦσι δὲ τὴν πρωτοκλισίαν ἐν τοῖς δείπνοις καὶ τὰς πρωτοκαθεδρίας ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ τοὺς ἀσπασμοὺς ἐν ταῖς ἀγοραῖς καὶ καλεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, ῥαββὶ ῥαββί. ὑμεῖς δὲ μὴ κληθῆτε ῥαββί· εἷς γάρ ὑμῶν ἐστιν ὁ διδάσκαλος, ὁ Χριστός· πάντες δὲ ὑμεῖς ἀδελφοί ἐστε. καὶ πατέρα μὴ καλέσητε ὑμῶν ἐπὶ τῆς γῆς· εἷς γάρ ἐστιν ὁ πατὴρ ὑμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. μηδὲ κληθῆτε καθηγηταί· εἷς γάρ ὑμῶν ἐστιν ὁ καθηγητὴς, ὁ Χριστός» (Ματθαίου κγ΄ 1-10)
Δηλαδή : «Τότε ὁ Ἰησοῦς μίλησε στό πλῆθος: «Τή θέση τοῦ Μωυσῆ ὡς δασκάλου», τούς εἶπε, «τήν πῆραν οἱ γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι. Ὅσα λοιπόν σᾶς λένε νά τηρεῖτε, νά τά τηρεῖτε καί νά τά πράττετε· νά μήν κάνετε ὅμως κατά τά ἔργα τους, γιατί λένε μόνο καί δέν πράττουν. Φτιάχνουν φορτία βαριά, πού δύσκολα σηκώνονται, καί τά φορτώνουν στούς ὤμους τῶν ἀνθρώπων, ἐνῶ οἱ ἴδιοι δέ θέλουν οὔτε μέ τό δάκτυλό τους νά τά κινήσουν. Ὅλα τά ἔργα τους τά πράττουν γιά νά κάνουν καλή ἐντύπωση στούς ἀνθρώπους. Πλαταίνουν τά φυλαχτά τους καί φαρδαίνουν τίς ἄκρες ἀπό τά ἱμάτιά τους. Τούς ἀρέσουν οἱ καλύτερες θέσεις στά δεῖπνα καί τά πρῶτα καθίσματα στή συναγωγή, νά τούς χαιρετοῦν μέ σεβασμό στήν ἀγορά καί νά τούς φωνάζουν οἱ ἄνθρωποι “δάσκαλέ μου”. Ἐσᾶς ὅμως νά μή δεχτεῖτε νά σᾶς ἀποκαλοῦν “δάσκαλέ μου”. Ἕνας εἶναι ὁ δάσκαλός σας, ὁ Χριστός κι ἐσεῖς ὅλοι εἶστε ἀδερφοί. Καί πατέρα σας μήν ὀνομάσετε κανέναν στή γῆ, γιατί ἕνας εἶναι ὁ Πατέρας σας: ὁ οὐράνιος. Μήν ὀνομαστεῖτε ἡγήτορες, γιατί ὁ ἡγήτοράς σας εἶναι ἕνας: ὁ Χριστός».
Ἀντίστροφα ἡ ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία Του προσδιορίζει τήν ἀληθινή δικαιοσύνη τῶν Μαθητῶν Του :
«Λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι ἐὰν μὴ περισσεύσῃ ἡ δικαιοσύνη ὑμῶν πλεῖον τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, Οὐ φονεύσεις· ὃς δ' ἂν φονεύσῃ, ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῇ ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει· ὃς δ' ἂν εἴπῃ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ, Ρακά, ἔνοχος ἔσται τῷ συνεδρίῳ· ὃς δ' ἂν εἴπῃ, Μωρέ, ἔνοχος ἔσται εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός. ἐὰν οὖν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου. ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντιδίκῳ σου ταχὺ ἕως ὅτου εἶ ἐν τῇ ὁδῷ μετ' αὐτοῦ, μήποτέ σε παραδῷ ὁ ἀντίδικος τῷ κριτῇ, καὶ ὁ κριτὴς σε παραδῷ τῷ ὑπηρέτῃ, καὶ εἰς φυλακὴν βληθήσῃ· ἀμὴν λέγω σοι, οὐ μὴ ἐξέλθῃς ἐκεῖθεν ἕως ἂν ἀποδῷς τὸν ἔσχατον κοδράντην. Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, Οὐ μοιχεύσεις. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. εἰ δὲ ὁ ὀφθαλμός σου ὁ δεξιὸς σκανδαλίζει σε, ἔξελε αὐτὸν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· συμφέρει γάρ σοι ἵνα ἀπόληται ἓν τῶν μελῶν σου καὶ μὴ ὅλον τὸ σῶμά σου βληθῇ εἰς γέενναν. καὶ εἰ ἡ δεξιά σου χεὶρ σκανδαλίζει σε, ἔκκοψον αὐτὴν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· συμφέρει γάρ σοι ἵνα ἀπόληται ἓν τῶν μελῶν σου καὶ μὴ ὅλον τὸ σῶμά σου βληθῇ εἰς γέενναν. Ἐρρέθη δέ· Ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, δότω αὐτῇ ἀποστάσιον. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ παρεκτὸς λόγου πορνείας, ποιεῖ αὐτὴν μοιχᾶσθαι, καὶ ὃς ἐὰν ἀπολελυμένην γαμήσῃ μοιχᾶται. Πάλιν ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, Οὐκ ἐπιορκήσεις, ἀποδώσεις δὲ τῷ Κυρίῳ τοὺς ὅρκους σου. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως· μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶν τοῦ Θεοῦ· μήτε ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὑποπόδιόν ἐστιν τῶν ποδῶν αὐτοῦ· μήτε εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλις ἐστὶν τοῦ μεγάλου βασιλέως· μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς, ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα λευκὴν ἢ μέλαιναν ποιῆσαι. ἔστω δὲ ὁ λόγος ὑμῶν ναὶ ναί, οὒ οὔ· τὸ δὲ περισσὸν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν. Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ' ὅστις σε ῥαπίζει εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην· καὶ τῷ θέλοντί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον· καὶ ὅστις σε ἀγγαρεύσει μίλιον ἕν, ὕπαγε μετ' αὐτοῦ δύο. τῷ αἰτοῦντί σε δίδου, καὶ τὸν θέλοντα ἀπὸ σοῦ δανείσασθαι μὴ ἀποστραφῇς. Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου. ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς, ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους. ἐὰν γὰρ ἀγαπήσητε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, τίνα μισθὸν ἔχετε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι τὸ αὐτὸ ποιοῦσι; καὶ ἐὰν ἀσπάσησθε τοὺς φίλους ὑμῶν μόνον, τί περισσὸν ποιεῖτε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι οὕτω ποιοῦσιν; Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὡς ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν » (Ματθαίου ε΄ 17-48)
Δηλαδή : «Γι’ αὐτό νά ἔχετε ὑπόψη σας ὅτι, ἄν ἡ εὐσέβειά σας δέν ξεπεράσει τήν εὐσέβεια τῶν γραμματέων καί τῶν Φαρισαίων, δέ θά μπεῖτε στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Περί τῆς ἐντολῆς οὐ φονεύσεις
Ἔχετε ἀκούσει τήν ἐντολή πού δόθηκε παλιά στούς προγόνους: νά μήν κάνεις φόνο, κι ὅποιος κάνει φόνο πρέπει νά καταδικαστεῖ ἀπό τό τοπικό δικαστήριο. Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω πώς ἀκόμα κι ὅποιος ὀργίζεται ἐναντίον τοῦ ἀδερφοῦ του χωρίς λόγο, πρέπει νά καταδικαστεῖ ἀπό τό τοπικό δικαστήριο. Κι ὅποιος πεῖ τόν ἀδερφό του «ρακᾶ», δηλαδή ἠλίθιε, πρέπει νά καταδικαστεῖ ἀπό τό μεγάλο συνέδριο. Κι ὅποιος τοῦ πεῖ μωρέ, δηλαδή ἠλίθιε πρέπει νά καταδικαστεῖ στή φωτιά τῆς κόλασης. Γι’ αὐτό, ὅταν προσφέρεις τό δῶρο σου στό ναό κι ἐκεῖ θυμηθεῖς πώς ὁ ἀδερφός σου ἔχει κάτι ἐναντίον σου, ἄφησε ἐκεῖ, μπροστά στό θυσιαστήριο τοῦ ναοῦ, τό δῶρο σου, καί πήγαινε νά συμφιλιωθεῖς πρῶτα μέ τόν ἀδερφό σου, καί ὕστερα ἔλα νά προσφέρεις τό δῶρο σου. Κοίταξε νά συμβιβαστεῖς γρήγορα μέ τόν ἀντίδικό σου, ὅσο ἀκόμα βρίσκεστε στό δρόμο πρός τό δικαστήριο γιατί ὕστερα ὁ ἀντίδικος θά σέ παραδώσει στό δικαστή, κι ὁ δικαστής θά σέ παραδώσει στό δεσμοφύλακα, κι αὐτός θά σέ κλείσει στή φυλακή. Σέ βεβαιώνω πώς δέ θά μπορέσεις νά βγεῖς ἀπό κεῖ, πρίν ξεπληρώσεις καί τό τελευταῖο δίλεπτο».
Περί τῆς ἐντολῆς μή μοιχεύσεις
«Ἀκούσατε ἐπίσης πώς δόθηκε στούς προγόνους ἡ ἐντολή: μή μοιχεύσεις· Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω πώς ὅποιος βλέπει μία γυναίκα μέ πονηρή ἐπιθυμία, ἔχει κιόλας διαπράξει μέσα του μοιχεία μ’ αὐτήν. Κι ἄν κάτι τόσο σπουδαῖο σάν τό δεξί σου μάτι σέ σκανδαλίζει, βγάλ’ το καί πέταξε τό γιατί σέ συμφέρει νά χάσεις ἕνα μέλος σου, παρά νά ριχτεῖ ὅλο τό σῶμα σου στήν κόλαση. Κι ἄν κάτι τόσο σπουδαῖο σάν τό δεξί σου χέρι σέ σκανδαλίζει, κόψε το καί πέταξέ το γιατί σέ συμφέρει νά χάσεις ἕνα μέλος σου, παρά νά ριχτεῖ ὅλο τό σῶμα σου στήν κόλαση». «Δόθηκε ἀκόμα ἡ ἐντολή: ὅποιος χωρίσει τή γυναίκα του, νά τῆς δώσει ἔγγραφο διαζυγίου. Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω πώς ὅποιος χωρίσει τή γυναίκα του γιά ὁποιονδήποτε λόγο, ἐκτός ἀπό πορνεία τήν ὁδηγεῖ στή μοιχεία· ἀλλά κι ὅποιος παντρευτεῖ χωρισμένη διαπράττει μοιχεία».
Περί τῆς ἐντολῆς
«Οὐκ ἐπιορκήσεις, ἀποδώσεις δὲ τῷ Κυρίῳ τοὺς ὅρκους σου»
«Ἔχετε ἐπίσης ἀκούσει τήν ἐντολή πού δόθηκε παλιά στούς προγόνους: νά μή γίνεις ἐπίορκος ἀλλά νά τηρήσεις τούς ὅρκους πού ἔδωσες στό ὄνομα τοῦ Κυρίου. Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω νά μήν ὁρκίζεστε καθόλου· οὔτε στόν οὐρανό, γιατί εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ· οὔτε στή γῆ, γιατί εἶναι τό σκαμνί ὅπου πατοῦν τά πόδια του· οὔτε στά Ἱεροσόλυμα, γιατί εἶναι ἡ πόλη τοῦ Θεοῦ, τοῦ μεγάλου βασιλιᾶ· ἀλλά οὔτε στό κεφάλι σου νά ὁρκιστεῖς, γιατί δέν μπορεῖς νά κάνεις οὔτε μία τρίχα τοῦ ἄσπρη ἤ μαύρη. Τό “ναί” σας νά εἶναι ναί καί τό “ὄχι” σας νά εἶναι ὄχι· καθετί πέρα ἀπ’ αὐτά, προέρχεται ἀπό τόν πονηρό.
Περί τοῦ « Ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος »
«Ἔχετε ἐπίσης ἀκούσει πώς δόθηκε ὁ ἐντολή: “ν’ ἀνταποδίδεις μάτι γιά μάτι καί δόντι γιά δόντι”. Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω νά μήν ἀντιστέκεστε στόν κακό ἄνθρωπο· ἀλλά ἄν κάποιος σέ χτυπήσει στό δεξί μάγουλο, γύρισέ του καί τό ἄλλο. Κι ἄν κάποιος θέλει νά σέ πάει στό δικαστήριο γιά νά σού πάρει τό πουκάμισο, ἄφησέ του καί τό πανωφόρι. Ἄν σέ πάρει κάποιος ἀγγαρεία γιά ἕνα μίλι, πήγαινε μαζί του δύο. Σ’ ἐκεῖνον πού σου ζητάει κάτι, νά τοῦ τό δίνεις, κι ἄν κάποιος θέλει νά τοῦ δανείσεις κάτι, μήν τοῦ τό ἀρνηθεῖς».
Περί τῆς ἐντολῆς «Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου καὶ μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου»
«Ἔχετε ἀκούσει πώς δόθηκε ἡ ἐντολή: “ν’ ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου καί νά μισήσεις τόν ἐχθρό σου ” Ἐγώ ὅμως σᾶς λέω: N’ ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς σας, δίνετε εὐχές σ’ αὐτούς πού σᾶς δίνουν κατάρες, εὐεργετεῖτε αὐτούς πού σᾶς μισοῦν, καί προσεύχεστε γι’ αὐτούς πού σᾶς κακομεταχειρίζονται καί σᾶς καταδιώκουν, γιά νά γίνετε παιδιά τοῦ οὐράνιου Πατέρα σας, γιατί αὐτός ἀνατέλλει τόν ἥλιό του γιά κακούς καί καλούς καί στέλνει τή βροχή σέ δικαίους καί ἀδίκους, Γιατί, ἄν ἀγαπήσετε μόνο ὅσους σᾶς ἀγαποῦν, ποιά ἀμοιβή περιμένετε ἀπό τό Θεό; Τό ἴδιο δέν κάνουν κι οἱ τελῶνες; Κι ἄν χαιρετᾶτε μόνο τούς φίλους σας, τί παραπάνω κάνετε ἀπό τούς ἄλλους; Μήπως καί οἱ τελῶνες τό ἴδιο δέν κάνουν; Νά γίνετε, λοιπόν, κι ἐσεῖς τέλειοι, ὅπως τέλειος εἶναι καί ὁ Πατέρας σας ὁ οὐράνιος».
« Προσέχετε τὴν ἐλεημοσύνην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς· εἰ δὲ μήγε, μισθὸν οὐκ ἔχετε παρὰ τῷ πατρὶ ὑμῶν τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ὅταν οὖν ποιῇς ἐλεημοσύνην, μὴ σαλπίσῃς ἔμπροσθέν σου, ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ ποιοῦσιν ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ ἐν ταῖς ῥύμαις, ὅπως δοξασθῶσιν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν. σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου, ὅπως ᾖ σου ἡ ἐλεημοσύνη ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ. Καὶ ὅταν προσεύχῃ, οὐκ ἔσῃ ὡς οἱ ὑποκριταί· ὅτι φιλοῦσιν ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ ἐν ταῖς γωνίαις τῶν πλατειῶν ἑστῶτες προσεύχεσθαι, ὅπως ἄν φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν. σὺ δὲ ὅταν προσεύχῃ, εἴσελθε εἰς τὸ ταμιεῖόν σου καὶ κλείσας τὴν θύραν σου πρόσευξαι τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ. Προσευχόμενοι δὲ μὴ βαττολογήσητε ὥσπερ οἱ ἐθνικοί, δοκοῦσι γὰρ ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ αὐτῶν εἰσακουσθήσονται. μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε αὐτοῖς· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν. Οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς· Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου· γενηθήτω τὸ θέλημά σου, ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον· καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν· καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας· ἀμήν. Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν. Ὅταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί, ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι ἀπέχουσιν τὸν μισθὸν αὐτῶν. σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ· καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ » (Ματθαίου στ΄ 1-18)
Περί τῆς ἀληθινῆς ἐλεημοσύνης
Δηλαδή : ««Νά προσέχετε τήν ἐλεημοσύνη σας, νά μή γίνεται μπροστά στούς ἀνθρώπους, γιά νά σᾶς ἐπιδοκιμάσουν. Ἀλλιῶς, μήν περιμένετε ἀνταμοιβή ἀπό τόν οὐράνιο Πατέρα σας. Ἔτσι, ὅταν κάνεις ἐλεημοσύνη, μήν τό διατυμπανίσεις, ὅπως κάνουν οἱ ὑποκριτές στίς συναγωγές καί στούς δρόμους, γιά νά τούς τιμήσουν οἱ ἄνθρωποι· σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτή ἡ τιμή εἶναι ὅλη κι ὅλη ἡ ἀνταμοιβή τους. Ἐσύ, ἀντίθετα, ὅταν δίνεις ἐλεημοσύνη, ἄς μήν ξέρει οὔτε τό ἀριστερό σου χέρι τί κάνει τό δεξί σου, γιά νά εἶναι ἀληθινά κρυφή ἡ ἐλεημοσύνη σου. Κι ὁ Πατέρας σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις, θά σέ ἀνταμείψει φανερά».
Περί τῆς ἀληθινῆς προσευχῆς
«Κι ὅταν προσεύχεστε, νά μήν εἶστε σάν τούς ὑποκριτές, πού τούς ἀρέσει νά στέκονται καί νά προσεύχονται στίς συναγωγές καί στά σταυροδρόμια, γιά νά κάνουν καλή ἐντύπωση στούς ἀνθρώπους · σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτή εἶναι ὅλη κι ὅλη ἡ ἀνταμοιβή τους. Ἐσύ, ἀντίθετα, ὅταν προσεύχεσαι, πήγαινε στό πιό ἀπόμερο δωμάτιο τοῦ σπιτιοῦ σου, κλεῖσε τήν πόρτα σου καί προσευχήσου ἐκεῖ κρυφά στόν Πατέρα σου· κι ὁ Πατέρας σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις, θά σέ ἀνταμείψει φανερά. Ὅταν προσεύχεστε, μή φλυαρεῖτε ὅπως οἱ εἰδωλολάτρες, πού νομίζουν ὅτι μέ τήν πολυλογία τους θά εἰσακουστοῦν. Νά μή γίνετε ὅμοιοι μ’ αὐτούς γιατί ὁ Πατέρας σας ξέρει ἀπό τί ἔχετε ἀνάγκη, προτοῦ ἀκόμα τοῦ τό ζητήσετε». «Ἐσεῖς, λοιπόν, ἔτσι νά προσεύχεστε: Πατέρα μας, πού βρίσκεσαι στούς οὐρανούς, κάνε νά σέ δοξάσουν ὅλοι ὡς Θεό, νά ἔρθει ἡ βασιλεία σου· νά γίνει τό θέλημά σου καί ἀπό τούς ἀνθρώπους, ὅπως γίνεται ἀπό τίς οὐράνιες δυνάμεις. Δῶσε μας σήμερα τόν ἀπαραίτητο γιά τή ζωή μας ἄρτο. Καί χάρισέ μας τά χρέη τῶν ἁμαρτιῶν μας, ὅπως κι ἐμεῖς τά χαρίζουμε στούς δικούς μας ὀφειλέτες. Καί μή μᾶς ἀφήσεις νά πέσουμε σέ πειρασμό, ἀλλά γλίτωσέ μας ἀπό τόν πονηρό. Γιατί σ’ ἐσένα ἀνήκει παντοτινά ἡ βασιλεία, ἡ δύναμη καί ἡ δόξα, Ἀμήν». «Γιατί, ἄν συγχωρήσετε τούς ἀνθρώπους γιά τά παραπτώματά τους, θά σᾶς συγχωρήσει κι ἐσᾶς ὁ οὐράνιος Πατέρας σας. Ἄν ὅμως δέ συγχωρήσετε στούς ἀνθρώπους τά παραπτώματά τους, οὔτε κι ὁ Πατέρας σας θά συγχωρήσει τά δικά σας παραπτώματα». Καί ὅταν νηστεύετε, νά μή γίνεστε σκυθρωποί, ὅπως οἱ ὑποκριτές, πού παραμορφώνουν τήν ὄψη τους γιά νά δείξουν στούς ἀνθρώπους πώς νηστεύουν. Σᾶς βεβαιώνω πώς ἔτσι ἔχουν κιόλας λάβει τήν ἀνταμοιβή τους. Ἐσύ, ἀντίθετα, ὅταν νηστεύεις, περιποιήσου τά μαλλιά σου καί νίψε τό πρόσωπό σου, γιά νά μή φανεῖ στούς ἀνθρώπους ἡ νηστεία σου, ἀλλά στόν Πατέρα σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις καί ὁ Πατέρας σου, πού βλέπει τίς κρυφές πράξεις, θά σοῦ τό ἀνταποδώσει φανερά».
Ἔτσι ἀπαλλαγμένη ἀπό μία στενή καί κατά τούς ἐξωτερικούς τύπους ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν ἡ ζωή τοῦ μαθητή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποτελεῖ ὡστόσο δικαιοσύνη, δηλαδή πιστότητα στούς νόμους τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτοί οἱ νόμοι στήν νέα παρουσίασή τους καί ἐφαρμογή τους ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό ἀποκαλύπτουν τό πνεῦμα τῆς Μωσαϊκῆς Νομοθεσίας, πού εἶναι τό καθαρό καί τέλειο θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἀπαιτοῦν τήν βίωση τῆς ἀρετῆς σ’ ὅλα τά στάδια τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου (σκέψη, ἐπιθυμία, συγκατάθεση, ἐνέργεια, λόγος, πράξη).
*****
στ- Ἡ Δικαιοσύνη - ἁγιότητα
Ἡ Δικαιοσύνη στήν Καινή Διαθήκη γίνεται καρπός τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς ἐνάρετης ζωῆς καί ἔπαινος τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν ὁποῖο δοξάζεται καί ὑμνεῖται ὁ Θεός.
«Πεπληρωμένοι καρπῶν δικαιοσύνης τῶν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς δόξαν καὶ ἔπαινον Θεοῦ» (Πρός Φιλιππησίους α΄ 11)
Δηλαδή : «Πλούσιοι σέ καλά ἔργα πού προέρχονται ἀπό τήν πίστη στόν Ἰησοῦ Χριστό γιά νά δοξάζεται καί νά ὑμνεῖται ὁ Θεός».
«Πᾶσα δὲ παιδεία πρὸς μὲν τὸ παρὸν οὐ δοκεῖ χαρᾶς εἶναι, ἀλλὰ λύπης, ὕστερον δὲ καρπὸν εἰρηνικὸν τοῖς δι' αὐτῆς γεγυμνασμένοις ἀποδίδωσι δικαιοσύνης» (Πρός Ἑβραίους ιβ΄11)
Δηλαδή : «Ἡ διαπαιδαγώγηση ποτέ δέ φαίνεται στήν ἀρχή νά προξενεῖ χαρά ἀλλά λύπη· ἀργότερα, ὅμως, ἀποφέρει εἰρήνη καί δικαιοσύνη σ’ αὐτούς πού διαπαιδαγωγήθηκαν».
«Ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν οὐ κρίνεται· ὁ δὲ μὴ πιστεύων ἤδη κέκριται, ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ τοῦ Θεοῦ» (Ἰωάννου γ΄ 18)
Δηλαδή : «Ὅποιος πιστεύει σ’ αὐτόν δέν ἔχει νά φοβηθεῖ τή θεϊκή κρίση· αὐτός ὅμως πού δέν πιστεύει ἔχει κιόλας καταδικαστεῖ, γιατί δέν πίστεψε στό μονογενῆ Υἱό τοῦ Θεοῦ».
«Λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δὲ ἐμοὶ, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἠγαπηκόσι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ » (Πρός Τιμόθεον Β΄ δ΄ 8)
Δηλαδή : «Τώρα πιά μέ περιμένει τό στεφάνι τῆς δικαιοσύνης, πού μ’ αὐτό θά μέ ἀνταμείψει ὁ Κύριος ἐκείνη τήν ἡμέρα ὁ δίκαιος κριτής. Κι ὄχι μόνο ἐμένα, ἀλλά κι ὅλους ἐκείνους πού περιμένουν μέ ἀγάπη τόν ἐρχομό του».
*****
- Ἡ θεία Δικαιοσύνη
α΄ Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ:
τιμωρία τῶν ἁμαρτωλῶν δικαίωση τοῦ ἀθώου.
Στήν Ἁγία Γραφή ἐξυμνεῖται ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ πού ἐκδηλώνεται μέ δύο τρόπους:
Ἀφ’ ἑνός τιμωρώντας τόν ἁμαρτωλό πού δέν μετανοεῖ
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὁ κῆρυξ τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ τονίζει :
«καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν » (Πρός Ἑβραίους β΄ 2)
Δηλαδή : «Κι’ ὅσοι τόν παρέβηκαν ἤ δέν ὑπάκουσαν σ’ αὐτόν (ἐν. τόν νόμο) δέχτηκαν τήν τιμωρία πού τούς ἔπρεπε»
«Καὶ κυλισθήσεται ὡς ὕδωρ κρίμα καὶ δικαιοσύνη ὡς χειμάρρους ἄβατος. μὴ σφάγια καὶ θυσίας προσηνέγκατέ μοι, οἶκος ᾿Ισραήλ, τεσσαράκοντα ἔτη ἐν τῇ ἐρήμῳ; καὶ ἀνελάβετε τὴν σκηνὴν τοῦ Μολὸχ καὶ τὸ ἄστρον τοῦ θεοῦ ὑμῶν Ραιφάν, τοὺς τύπους αὐτῶν, οὓς ἐποιήσατε ἑαυτοῖς. καὶ μετοικιῶ ὑμᾶς ἐπέκεινα Δαμασκοῦ, λέγει Κύριος, ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ ὄνομα αὐτῷ » (Ἀμώς ε΄ 24-27).
Δηλαδή : «Ἀντί γι’ αὐτά, ἄς ρεύσει σάν νερό τό δίκαιο ἄφθονο καί ἡ δικαιοσύνη σάν χείμαρρος ἀστείρευτος. Σᾶς ζήτησα ἐγώ ποτέ θυσίες καί προσφορές ἀναίμακτες, λαέ τοῦ Ἰσραήλ, μές στά σαράντα χρόνια πού σᾶς ὁδηγοῦσα μέσ’ ἀπ’ τήν ἔρημο ; Τώρα, ὅμως, ἐπειδή λατρεύσατε τά εἴδωλα καί φτιάξατε, τό βασιλιά σας τό Σακκούχ καί τόν Θεό σας τόν ἀστρικό, τόν Καϊβάν, θά ὑποχρεωθεῖτε νά κουβαλήσετε αὐτά τά εἴδωλα ὅταν ἐγώ σᾶς ὁδηγήσω στήν αἰχμαλωσία πέρα ἀπ’ τή Δαμασκό. Αὐτά λέει ὁ Κύριος, πού τ’ ὄνομά του εἶναι τοῦ σύμπαντος Θεός».
«Καὶ ὑψωθήσεται Κύριος Σαβαὼθ ἐν κρίματι, καὶ ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος δοξασθήσεται ἐν δικαιοσύνῃ» (Ἡσαΐου ε΄ 16).
Δηλαδή : «Ἀλλά ὁ Κύριος τοῦ σύμπαντος θά δείξει τή μεγαλοσύνη του πράττοντας σύμφωνα μέ τήν κρίση του· ὁ Θεός ὁ ἅγιος θ’ ἀποκαλύψει τήν ἁγιότητά του ἀποδίδοντας δικαιοσύνη».
«Καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς ᾿Ισραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται· λόγον συντελῶν καὶ συντέμνων ἐν δικαιοσύνῃ» (Ἡσαΐου ι΄ 22).
Δηλαδή : «Γιατί ἀκόμα κι ἄν ὁ λαός σου, Ἰσραήλ, ἤτανε σάν τῆς θάλασσας τήν ἄμμο μόνο ἕνα μέρος ἀπ’ αὐτόν θά ἐπέστρεφε. Ἔχει ἀποφασισθεῖ ἡ καταστροφή καί θά συντελεσθεῖ μέ δικαιοσύνη».
Ἀφ’ ἑτέρου ἐλευθερώνοντας, ἀποκαθιστώντας ἤ δικαιώνοντας τόν δίκαιο, τόν ἐνάρετο, τόν ἀθῶο.
«Τάδε λέγει Κύριος· μὴ καυχάσθω ὁ σοφὸς ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτοῦ, καὶ μὴ καυχάσθω ὁ ἰσχυρὸς ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ, καὶ μὴ καυχάσθω ὁ πλούσιος ἐν τῷ πλούτῳ αὐτοῦ, ἀλλ’ ἢ ἐν τούτῳ καυχάσθω ὁ καυχώμενος, συνιεῖν καὶ γινώσκεν ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ ποιῶν ἔλεος καὶ κρίμα καὶ δικαιοσύνην ἐπὶ τῆς γῆς, ὅτι ἐν τούτοις τὸ θέλημά μου, λέγει Κύριος» (Ἰερεμίου θ΄ 23)
Δηλαδή : «Ἀλλά ὅποιος θέλει νά καυχᾶται, νά καυχᾶται ἐπειδή εἶναι ἱκανός νά μέ γνωρίζει καί νά ξέρει ὅτι ἐγώ, ὁ Κύριος, ἐνεργῶ μέ ἀγάπη, δικαιοσύνη καί ἀξιοπιστία πάνω στή γῆ. Αὐτά μέ εὐχαριστοῦν».
«Κύριε κρίνων δίκαια, δοκιμάζων νεφροὺς καὶ καρδίας, ἴδοιμι τὴν παρὰ σοῦ ἐκδίκησιν ἐξ αὐτῶν, ὅτι πρὸς σὲ ἀπεκάλυψα τὸ δικαίωμά μου » (Ἰερεμίου ια΄20)
Δηλαδή : «Ἀλλά, ἐσύ πού κρίνεις δίκαια, Κύριε τοῦ σύμπαντος, καί ἐξετάζεις τά αἰσθήματα καί τίς σκέψεις τῶν ἀνθρώπων, κάνε νά δῶ τό πῶς ἐσύ θά τούς ἐκδικηθεῖς· σ’ ἐσένα ἔχω ἐμπιστευθεῖ τήν ὑπόθεσή μου».
«Ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ σωθήσεται ᾿Ιούδας, καὶ ᾿Ισραὴλ κατασκηνώσει πεποιθώς, καὶ τοῦτο τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ὃ καλέσει αὐτὸν Κύριος ᾿Ιωσεδέκ, (δηλαδή ὁ Κύριος εἶναι ἡ δικαιώσή μας)» (Ἰερεμίου κγ΄6 )
Δηλαδή : «Στίς μέρες του θά ἐλευθερωθοῦν ἀπ’ τούς ἐχθρούς τους οἱ κάτοικοι τοῦ Ἰούδα καί θά ζήσουν μέ ἀσφάλεια οἱ κάτοικοι τοῦ βασιλείου τοῦ Ἰσραήλ. Τό ὄνομα πού θά τοῦ δοθεῖ θά’ ναι ὁ Κύριος εἶναι ἡ δικαίωσή μας».
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, τόνισε τό σταθερό καί ἀμετάβλητο τῆς θείας νομοθεσίας πού περιβάλλεται μέ καθολικό κύρος
«ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται» (Ματθαίου ε΄ 18)
Δηλαδή : «Σᾶς βεβαιώνω πώς ὅσο ὑπάρχει ὁ κόσμος, ἕως τή συντέλειά του, δέ θά πάψει νά ἰσχύει οὔτε ἕνα γιώτα ἤ μία ὀξεία ἀπό τό νόμο ».
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνοψίζει αὐτή τήν δικαία κρίση τοῦ Θεοῦ λέγοντας ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀπροσωπόληπτος καί ἀποδίδει στόν καθένα ὡς ὑπέρτατος κριτής κατά τήν πνευματική του ἀξία
«Δόξα δὲ καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν, Ἰουδαίῳ τε πρῶτον καὶ Ἕλληνι· οὐ γάρ ἐστι προσωποληψία παρὰ τῷ Θεῷ. Ὅσοι γὰρ ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται » (Πρός Ρωμαίους β΄ 10-11)
Δηλαδή : «Ἀντίθετα, δόξα, τιμή καί εἰρήνη προσμένουν ὅποιον κάνει τό καλό, πρῶτα τόν Ἰουδαῖο ἀλλά καί τόν ἐθνικό· γιατί ὁ Θεός δέν κάνει διακρίσεις. Ἔτσι λοιπόν, ὅσοι ἁμάρτησαν χωρίς νά ξέρουν τό νόμο τοῦ Θεοῦ θά καταδικαστοῦν ὄχι μέ κριτήριο τό νόμο. Κι ἀπό τήν ἄλλη, ὅσοι ἁμάρτησαν γνωρίζοντας τό νόμο θά δικαστοῦν μέ κριτήριο τό νόμο »
Ἐκεῖνος πού ζητάει δικαιοσύνη ἀπευθύνεται στόν Θεό.
Ἄλλοτε Τόν παρακαλεῖ στήν πιστότητά Του νά τόν ἐλευθερώσει
«Ἐπί σοί, Κύριε, ἤλπισα, μὴ καταισχυνθείην εἰς τὸν αἰῶνα. ἐν τῇ δικαιοσύνῃ σου ῥῦσαί με καὶ ἐξελοῦ με, κλῖνον πρός με τὸ οὖς σου καὶ σῶσόν με. γενοῦ μοι εἰς Θεὸν ὑπερασπιστὴν καὶ εἰς τόπον ὀχυρὸν τοῦ σῶσαί με, ὅτι στερέωμά μου καὶ καταφυγή μου εἶ σύ. ὁ Θεός μου, ρῦσαί με ἐκ χειρὸς ἁμαρτωλοῦ, ἐκ χειρὸς παρανομοῦντος καὶ ἀδικοῦντος· ὅτι σὺ εἶ ἡ ὑπομονή μου, Κύριε· Κύριε, ἡ ἐλπίς μου ἐκ νεότητός μου, ἐπὶ σὲ ἐπεστηρίχθην ἀπὸ γαστρός, ἐκ κοιλίας μητρός μου σύ μου εἶ σκεπαστής· ἐν σοὶ ἡ ὕμνησίς μου διαπαντός » (Ψαλμοῦ ο΄ (οα΄) 70, 1-6)
Δηλαδή : «Σ’ ἐσένα, Κύριε, κατέφυγα· ποτέ ἄς μήν ντροπιαστῶ. Μέ τή δικαιοσύνη σου θά μέ λυτρώσεις καί θά μ’ ἐλευθερώσεις· τήν προσοχή σου στρέψε την σ’ ἐμένα καί σῶσε με. Γίνε γιά μένα βράχος, γιά νά προστατευτῶ, φρούριο, γιά νά μέ σώσεις· γιατί βράχος μου καί φρούριό μου εἶσ’ ἐσύ. Θεέ μου, μ’ ἐλευθέρωσες ἀπ’τοῦ κακοῦ τήν ἐξουσία, ἀπ’ τή λαβή τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί τοῦ καταπιεστή. Γιατί ἐσύ’ σαι, Κύριε, ἡ ἐλπίδα μου· ἀπό τῆς νιότης μου τά χρόνια, Κύριε, ἡ ἐμπιστοσύνη μου. Ἐπάνω σου στηρίχθηκα· ἀγέννητος ἀκόμη, ἀπό τῆς μάνας μου τή μήτρα τό καταφύγιό μου εἰσ’ ἐσύ· ἐσένα ὑμνῶ παντοτινά».
Ἄλλοτε ὁμολογεῖ ὅτι ὁ Θεός τιμωρώντας τον τοῦ ἀπεκάλυψε τήν ἀδιάβλητη δικαιοσύνη Του.
«Ἡμάρτομεν, ἠδικήσαμεν, ἠνομήσαμεν καὶ ἀπέστημεν καὶ ἐξεκλίναμεν ἀπὸ τῶν ἐντολῶν σου καὶ ἀπὸ τῶν κριμάτων σου. καὶ οὐκ εἰσηκούσαμεν τῶν δούλων σου τῶν προφητῶν, οἳ ἐλάλουν ἐν τῷ ὀνόματί σου πρὸς τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν καὶ ἄρχοντας ἡμῶν καὶ πατέρας ἡμῶν, καὶ πρὸς πάντα τὸν λαὸν τῆς γῆς » (Δανιήλ θ΄ 5-6)
Δηλαδή : «Ἁμαρτήσαμε κι ἀνομήσαμε, ἀσεβήσαμε, ἐπαναστατήσαμε καί στρέψαμε τά νώτα μας στίς ἐντολές σου καί στίς ὑποδείξεις σου. Δέν ἀκούσαμε τούς δούλους σου τούς προφῆτες, πού μίλησαν ἐξ ὀνόματός σου στούς βασιλιάδες μας, στούς ἄρχοντές μας, στούς προγόνους μας καί σέ ὅλο τό λαό τῆς χώρας».
«Καὶ ἐρεῖτε· Τῷ Κυρίῳ Θεῷ ἡμῶν ἡ δικαιοσύνη, ἡμῖν δὲ αἰσχύνη τῶν προσώπων ὡς ἡ ἡμέρα αὕτη, ἀνθρώπῳ ᾿Ιούδα καὶ τοῖς κατοικοῦσιν ῾Ιερουσαλὴμ » (Βαρούχ α΄ 15).
Δηλαδή : «Καί πεῖτε : Ὁ Κύριος ὁ Θεός μας εἶναι δίκαιος ἀλλά ἐμεῖς εἴμαστε μές στήν ντροπή, ὅλοι μας: ὁ λαός τοῦ Ἰούδα καί οἱ κάτοικοι τῆς Ἰερουσαλήμ».
«Τῷ Κυρίῳ Θεῷ ἡμῶν ἡ δικαιοσύνη, ἡμῖν δὲ καὶ τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἡ αἰσχύνη τῶν προσώπων ὡς ἡ ἡμέρα αὕτη » (Βαρούχ β΄ 6).
Δηλαδή : «Ὁ Κύριος ὁ Θεός μας εἶναι δίκαιος ἀλλά ἐμεῖς καί οἱ πρόγονοί μας ζοῦμε μές στήν ντροπή ὅπως σήμερα».
Ὁ Θεός ἀναδεικνύεται δίκαιος μέ τίς δύο ἐνέργειες τῆς δικαιοσύνης Του
«Κύριε ὁ Θεὸς ᾿Ισραήλ, δίκαιος σύ, ὅτι κατελείφθημεν διασῳζόμενοι ὡς ἡ ἡμέρα αὕτη. ἰδοὺ ἡμεῖς ἐναντίον σου ἐν πλημελείαις ἡμῶν, ὅτι οὐκ ἔστι στῆναι ἐνώπιόν σου ἐπὶ τούτῳ » (Ἔσδρα Β΄ θ΄ 15)
Δηλαδή : «Κύριε, Θεέ τοῦ Ἰσραήλ, ἐσύ εἶσαι δίκαιος, γιατί ἐπέτρεψες νά ἐπιβιώσει ἕνα ὑπόλοιπο ἀπό μᾶς. Καί σήμερα ἐμεῖς στεκόμαστε ἐδῶ ἔνοχοι ἐνώπιόν σου, πού κανένας δέν μποροῦσε νά σταθεῖ μπροστά σου σέ τέτοια κατάσταση».
«Καὶ νῦν, ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ ἰσχυρός, ὁ μέγας, ὁ κραταιὸς καὶ ὁ φοβερός, φυλάσσων τὴν διαθήκην σου καὶ τὸ ἔλεός σου, μὴ ὀλιγωθήτω ἐνώπιόν σου πᾶς ὁ μόχθος, ὃς εὗρεν ἡμᾶς καὶ τοὺς βασιλεῖς ἡμῶν καὶ τοὺς ἄρχοντας ἡμῶν καὶ τοὺς ἱερεῖς ἡμῶν καὶ τοὺς προφήτας ἡμῶν καὶ τοὺς πατέρας ἡμῶν καὶ ἐν παντὶ τῷ λαῷ σου ἀπὸ ἡμερῶν βασιλέων ᾿Ασσοὺρ καὶ ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης. καὶ σὺ δίκαιος ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐρχομένοις ἐφ’ ἡμᾶς, ὅτι ἀλήθειαν ἐποίησας, καὶ ἡμεῖς ἐξημάρτομεν, καὶ οἱ βασιλεῖς ἡμῶν καὶ οἱ ἄρχοντες ἡμῶν καὶ οἱ ἱερεῖς ἡμῶν καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν οὐκ ἐποίησαν τὸν νόμον σου καὶ οὐ προσέσχον τῶν ἐντολῶν σου καὶ τὰ μαρτύριά σου, ἃ διεμαρτύρω αὐτοῖς » (Νεεμία θ΄ 32-34)
Δηλαδή : «Καί τώρα, Θεέ μας, Θεέ μεγάλε, Θεέ ἰσχυρέ καί φοβερέ ἐσύ πού ἀξιόπιστα τηρεῖς τή διαθήκη σου καί ἐκδηλώνεις τήν ἀγάπη σου, μήν παραβλέψεις σάν ἀσήμαντες ὅλες ἐκεῖνες τίς ταλαιπωρίες πού βρήκανε ἐμᾶς, τούς βασιλιάδες μας, τούς ἄρχοντές μας, τούς ἱερεῖς μας, τούς προφῆτες μας, τούς προγόνους μας, ὅλο τό λαό σου, ἀπό τήν ἐποχή πού μᾶς καταπίεζαν οἱ βασιλιάδες τῆς Ἀσσυρίας μέχρι σήμερα. Μέ ὅλα, βέβαια, αὐτά πού μᾶς βρήκανε, ἐσύ δίκαια μᾶς τιμώρησες · ἀποδείχτηκες ἀξιόπιστος, ἐνῶ ἐμεῖς ἁμαρτήσαμε. Οἱ βασιλιάδες μας, οἱ ἄρχοντές μας, οἱ ἱερεῖς μας καί οἱ πρόγονοί μας δέν τήρησαν τόν νόμο σου, κι ἀδιαφόρησαν γιά τίς ἐντολές σου καί γιά τίς νουθεσίες σου».
«Καὶ ἐγρηγόρησε Κύριος καὶ ἐπήγαγεν αὐτὰ ἐφ' ἡμᾶς, ὅτι δίκαιος Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐπὶ πᾶσαν τὴν ποίησιν αὐτοῦ, ἣν ἐποίησε, καὶ οὐκ εἰσηκούσαμεν τῆς φωνῆς αὐτοῦ» (Δανιήλ θ΄ 14 )
Δηλαδή : «Γι’αὐτό κι ἐσύ Κύριε, δέν παρέλειψες νά ρίξεις ἐπάνω μας ὅλο τό κακό. Πράγματι, Κύριε, Θεέ μας, ἐσύ εἶσαι δίκαιος ὅ, τι κι ἄν κάνεις, ἐνῶ ἐμεῖς δέν λέμε νά ὑπακούσουμε στίς ἐντολές σου».
Στούς Ψαλμούς ἐξυμνεῖται κυρίως ἡ εὐνοϊκή ὄψη τῆς δικαιοσύνης
«Ἐξομολογήσομαι τῷ Κυρίῳ κατὰ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ καὶ ψαλῶ τῷ ὀνόματι Κυρίου τοῦ ῾Υψίστου» (Ψαλμοῦ ζ΄ 18)
Δηλαδή : «Τόν Κύριο θά δοξολογῶ γιά τή δικαιοσύνη του· θά ψάλλω τοῦ Κυρίου τοῦ ὑψίστου τήν ὕπαρξη».
«Ὅτι ἐποίησας τὴν κρίσιν μου καὶ τὴν δίκην μου, ἐκάθισας ἐπὶ θρόνου ὁ κρίνων δικαιοσύνην» (Ψαλμοῦ θ΄5)
Δηλαδή : «Τό δίκιο μου καί τήν ὑπόθεση μου ὑποστήριξες, ὅταν σέ θρόνο κάθισες δικαίου κριτή».
«Πρὸ προσώπου τοῦ Κυρίου, ὅτι ἔρχεται, ὅτι ἔρχεται κρῖναι τὴν γῆν. κρινεῖ τὴν οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ καὶ λαοὺς ἐν τῇ ἀληθείᾳ αὐτοῦ » (Ψαλμοῦ Ϟε΄ (Ϟστ) 95, 13)
Δηλαδή : «Μπροστά στόν Κύριο, γιατί ἔρχεται! Τή γῆ ἔρχεται νά κρίνει. Τήν οἰκουμένη μέ δικαιοσύνη θά τήν κρίνει καί τούς λαούς μέ τήν ἀλήθειά Του».
Ὁ δίκαιος Θεός εἶναι ἐπιεικής Θεός.
«Τὰς εὐχάς μου τῷ Κυρίῳ ἀποδώσω ἐναντίον παντὸς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. τίμιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ. ὦ Κύριε, ἐγὼ δοῦλος σός, ἐγὼ δοῦλος σὸς καὶ υἱὸς τῆς παιδίσκης σου. διέρρηξας τοὺς δεσμούς μου, σοὶ θύσω θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἐν ὀνόματι Κυρίου ἐπικαλέσομαι. τὰς εὐχάς μου τῷ Κυρίῳ ἀποδώσω ἐναντίον παντὸς τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, ἐν αὐλαῖς οἴκου Κυρίου ἐν μέσῳ σου, ῾Ιερουσαλήμ» (Ψαλμοῦ ριε΄ (ριστ΄) 115, 5-10)
Δηλαδή : «Στόν Κύριο τί μπορῶ ν’ ἀντιπροσφέρω γιά ὅλες τίς εὐεργεσίες πού μοῦ ἔκανε; Τῆς σωτηρίας τό ποτήρι θά ὑψώσω καί τοῦ Κυρίου τ’ ὄνομα θά ὀμολογήσω. Θά ἐκπληρώσω ὅ, τι ἔταξα στόν Κύριο, σ’ ὅλο τό λαό μπροστά. Δέν εἶναι ἀδιάφορος στόν Κύριο ὁ θάνατος τῶν πιστῶν του. Ἄχ, Κύριε, ἐγώ εἶμαι δοῦλος σου· δοῦλος σου καί τῆς δούλης σου παιδί · ἔλυσες τά δεσμά μου. Θά σοῦ προσφέρω εὐχαριστίας θυσία· καί Κύριό μου θά σέ ὁμολογήσω. Θά ἐκπληρώσω ὅ, τι ἔταξα στόν Κύριο μπροστά σ’ὅλο του τό λαό, μές στίς αὐλές τοῦ οἴκου τοῦ Κυρίου, στό μέσο σου, Ἱερουσαλήμ».
«Ἐπὶ τὸν νῶτόν μου ἐτέκταινον οἱ ἁμαρτωλοί, ἐμάκρυναν τὴν ἀνομίαν αὐτῶν. Κύριος δίκαιος συνέκοψεν αὐχένας ἁμαρτωλῶν. αἰσχυνθήτωσαν καὶ ἀποστραφήτωσαν εἰς τὰ ὀπίσω πάντες οἱ μισοῦντες Σιών. γενηθήτωσαν ὡσεὶ χόρτος δωμάτων, ὃς πρὸ τοῦ ἐκσπασθῆναι ἐξηράνθη· οὗ οὐκ ἐπλήρωσε τὴν χεῖρα αὐτοῦ ὁ θερίζων καὶ τὸν κόλπον αὐτοῦ ὁ τὰ δράγματα συλλέγων, καὶ οὐκ εἶπαν οἱ παράγοντες· εὐλογία Κυρίου ἐφ᾿ ὑμᾶς, εὐλογήκαμεν ὑμᾶς ἐν ὀνόματι Κυρίου» (Ψαλμοῦ ρκη΄ (ρκθ΄) 128, 3-8)
Δηλαδή : «Βαθιές ἄνοιξαν αὐλακιές στή ράχη μου, σάν νά ’ταν γῆ πού τήν ὄργωσαν γεωργοί. Μά ὁ Κύριος εἶν’ ἀξιόπιστος· ἔκοψε τά δεσμά , πού μοῦ΄ χαν βάλει οἱ ἀσεβεῖς, ὥστε ἀναγκαστικά νά τούς δουλεύω. Ἄς ντροπιαστοῦνε κι ἄς στραφοῦνε πίσω ὅλοι πού τήν Σιών ἐχθρεύονται. Ἄς γίνουνε σάν τό χορτάρι στήν σκεπή, πού ἀποξεραίνεται πρίν μεγαλώσει. Δέν τό μαζεύει αὐτό κανένας θεριστής κι οὔτε κανείς τό μεταφέρει σέ δεμάτια. Στούς θεριστές δέν θά τούς ποῦνε οἱ διαβάτες : Ἡ εὐλογία τοῦ Κυρίου μαζί σας· σᾶς εὐλογοῦμε στοῦ Κυρίου τ’ ὄνομα!».
*****
β΄ Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ στήν μέλλουσα κρίση
Ὁ φιλάνθρωπος Κριτής πρίν ἔλθει νά κρίνει τόν ἄνθρωπο, πού ἐπειδή εἶναι ἁμαρτωλός θά τιμωρηθεῖ, ὑποδεικνύει ὁδό σωτηρίας καί ἀποφυγῆς τῆς κρίσεως.
«Τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς ;» (Λουκᾶ γ΄ 7)
Δηλαδή : «Ποιός σᾶς εἶπε πώς ἔτσι θά ξεφύγετε ἀπό τοῦ Θεοῦ τήν ὀργή πού πλησιάζει;»
«’Aμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ὁ τὸν λόγον μου ἀκούων καὶ πιστεύων τῷ πέμψαντί με ἔχει ζωὴν αἰώνιον, καὶ εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται, ἀλλὰ μεταβέβηκεν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τὴν ζωήν » (Ἰωάννου ε΄ 24)
Δηλαδή : «Σᾶς βεβαιώνω πώς ὅποιος δέχεται τά λόγια μου καί πιστεύει σ’ αὐτόν πού μέ ἔστειλε ἔχει κιόλας τήν αἰώνια ζωή καί δέν θά ἀντιμετωπίσει τήν τελική κρίση, ἀλλά ἔχει κιόλας περάσει ἀπό τό θάνατο στή ζωή ».
«Eἴ τινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός» (Πρός Κορινθίους Α΄ γ΄ 15)
Δηλαδή : «Ἄν ὅμως τό ἔργο πού ἔχτισε καταστραφεῖ ἀπό τή φωτιά, αὐτός θά χάσει τήν ἀμοιβή του, ὁ ἴδιος ὅμως θά σωθεῖ, ὅπως σώζεται ἕνας πού περνάει μέσα ἀπό τίς φλόγες».
Στήν μέλλουσα κρίση θά κατακριθοῦν, ὅσοι δέν πίστεψαν στήν ἀλήθεια ἀλλά δέχθηκαν ὁλόψυχα τήν ἀδικία :
«Ἵνα κριθῶσι πάντες οἱ μὴ πιστεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ, ἀλλ' εὐδοκήσαντες ἐν τῇ ἀδικίᾳ» (Πρός Θεσσαλονικεῖς Β΄ β΄ 12)
Δηλαδή : «Ἔτσι, θά τιμωρηθοῦν ὅλοι ὅσοι δέν πίστεψαν στήν ἀλήθεια, ἀλλά δέχτηκαν ὁλόψυχα τήν ἀδικία ».
«Ἔνδειγμα τῆς δικαίας κρίσεως τοῦ Θεοῦ, εἰς τὸ καταξιωθῆναι ὑμᾶς τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ὑπὲρ ἧς καὶ πάσχετε» (Πρός Θεσσαλονικεῖς Β΄ α΄5)
Δηλαδή : «Αὐτά εἶναι σημάδια πώς πλησιάζει ἡ τελική δίκαιη κρίση τοῦ Θεοῦ, γιατί ἔτσι θά θεωρηθεῖτε ἄξιοι γιά τή βασιλεία του, γιά τήν ὁποία καί ὑποφέρετε».
«Κατὰ δὲ τὴν σκληρότητά σου καὶ ἀμετανόητον καρδίαν θησαυρίζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς καὶ ἀποκαλύψεως καὶ δικαιοκρισίας τοῦ Θεοῦ» (Πρός Ρωμαίους β΄ 5)
Δηλαδή : «Ἐσύ ὅμως παραμένεις σκληρός κι ἀμετανόητος καί συσσωρεύεις γιά τόν ἑαυτό σου τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως, ὅταν θά γίνει σ’ ὅλους φανερή ἡ δίκαιη κρίση τοῦ Θεοῦ ».
Ὁ Κύριος ἐπισημαίνει μία πτυχή τῆς συμπεριφορᾶς του πολύ σημαντική γιά τόν ἄνθρωπο. Ἀπαγορεύει νά ἀναλαμβάνει τόν ρόλο τοῦ κριτή ἐπισημαίνοντας ὅτι ὅποια κριτήρια χρησιμοποιεῖ γιά τόν συνάνθρωπό του θά ἰσχύσουν καί γιά τόν ἴδιο.
«Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε· ἐν ᾧ γὰρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, καὶ ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν » (Ματθαίου ζ΄ 1-2)
Δηλαδή : «Μήν κρίνετε τούς συνανθρώπους σας, γιά νά μή σᾶς κρίνει κι ἐσᾶς ὁ Θεός. Μέ τό κριτήριο πού κρίνετε θά κριθεῖτε, καί μέ τό μέτρο πού μετρᾶτε θά μετρηθεῖτε»
*****
Β΄ Ἡ δικαιοσύνη καί ἡ Εὐσπλαγχνία
- Ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἀνθρώπου
Θεία καί ἀνθρώπινη δικαιοσύνη ἐπιδιώκουν νά καταστήσουν ἡ μέν ἀνθρώπινη τόν ἄνθρωπο χρηστό ἡ δέ θεία ἅγιο.
Ἡ ἀνθρώπινη δικαιοσύνη χρησιμοποιεῖ τό σωφρονιστικό σύστημα σ’ ὅλο τό εὕρος του, τά ἀποτελέσματα τοῦ ὁποίου ἔχουν ἐπισημανθεῖ ἀπό ἄλλους εἰδικώτερους ἐμοῦ ἐπιστήμονες καί ἀξιωματούχους τῆς Πολιτείας.
Ἡ θεία δικαιοσύνη ἐκδηλώνεται μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ πού ἁγιάζει καί δοξάζει τόν ἄνθρωπο. Τά ἀποτελέσματα τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ σχολιάζει ρητορικότατα ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος πού λέγει ὅτι:
Ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ δύναται νά μεταβάλει τόν ἄνθρωπο πού συμπεριφέρεται ὡς λύκος σέ ἀρνίο ἄκακο. Τόν ἄνθρωπο πού συμπεριφέρεται ὡς κόρακας σέ λευκή καί ἀθώα περιστερά. Τόν ληστή ἐργάζεται σέ ἐλεήμονα, τόν πόρνο σέ ὅσιο.
Ἔτσι ἐκδηλώνεται ἡ εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ πού ἐνεργεῖ μέ δικαιοσύνη γιά νά καταστήσει τόν ἄνθρωπο δίκαιο ἄνευ ἀνταλλαγμάτων.
Ἡ πίστη στό Θεό λογίζεται ὡς δικαιοσύνη τοῦ ἀνθρώπου καί καθιστᾶ τόν ἄνθρωπο δίκαιο :
«Ἐπίστευσεν ῞Αβραμ τῷ Θεῷ, καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην » (Γενέσεως ιε΄ 6)
Δηλαδή : «Ὁ Ἀβραάμ πίστεψε στόν Κύριο καί γι’αὐτή του τήν πίστη ὁ Κύριος τόν ἀναγνώρισε δίκαιο».
Στήν ἑρμηνεία αὐτοῦ τοῦ χωρίου ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὡς βαθύς θεολόγος ἀνατρέπει τήν ραβινική ἀντίληψη, ὅτι ἡ ἀποκατάσταση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό δύναται νά προέλθει ὡς ὀφειλή τοῦ Θεοῦ πρός τόν εὐσεβῆ ἐνῶ εἶναι χάρη, δηλαδή εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους :
«Τῷ δὲ ἐργαζομένῳ ὁ μισθὸς οὐ λογίζεται κατὰ χάριν, ἀλλὰ κατὰ ὀφείλημα· τῷ δὲ μὴ ἐργαζομένῳ, πιστεύοντι δὲ ἐπὶ τὸν δικαιοῦντα τὸν ἀσεβῆ λογίζεται ἡ πίστις αὐτοῦ εἰς δικαιοσύνην» (Πρός Ρωμαίους δ΄ 4-5)
Δηλαδή : «Στόν ἐργάτη ὁ μισθός δέ δίνεται χαριστικά ἀλλά ὑποχρεωτικά. Ὅποιος πάλι δέν ἔχει ἔργα, ἀλλά πιστεύει στό Θεό, πού σώζει τόν ἀσεβῆ, ὁ Θεός τόν ἀναγνωρίζει δίκαιο γι’ αὐτή του τήν πίστη».
Καί βέβαια αὐτή ἡ θέση τοῦ ἀποστόλου Παύλου στηρίζεται, ἔχει τήν ἀφετηρία της στήν παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου στήν ὁποία ὁ Κύριος ἀνέδειξε τή δύναμη τῆς ἀρετῆς, τῆς ταπεινώσεως ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πού δικαιώνει τόν ἄνθρωπο ὅταν συντετριμμένος ὁμολογεῖ τήν ἁμαρτωλότητά του καί ἐκζητεῖ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεός νά τόν λυπηθεῖ.
«Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος (δηλαδή ὁ Τελώνης) δεδικαιωμένος (δηλαδή ἀθωωμένος παρά τίς πολλές ἁμαρτίες του) εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· (δηλαδή ὁ Φαρισαῖος παρά τίς πολλές ἐνάρετες πράξεις πού δέν συνοδευόταν ἀπό ταπείνωση) ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» (Λουκᾶ ιη΄ 9-14).
Δηλαδή : «Σέ μερικούς πού ἦταν σίγουροι γιά τήν εὐσέβειά τους καί περιφρονοῦσαν τούς ἄλλους, εἶπε τήν παρακάτω παραβολή: «Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στό ναό γιά νά προσευχηθοῦν. Ὁ ἕνας ἦταν Φαρισαῖος κι ὁ ἄλλος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε ἐπιδεικτικά κι ἔκανε τήν ἑξῆς προσευχή σχετικά μέ τόν ἑαυτό του: “Θεέ μου, σ’ εὐχαριστῶ πού δέν εἶμαι σάν τούς ἄλλους ἀνθρώπους ἅρπαγας, ἄδικος, μοιχός, ἤ καί σάν αὐτόν ἐδῶ τόν τελώνη. Ἐγώ νηστεύω δύο φορές τήν ἑβδομάδα καί δίνω στό ναό τό δέκατο ἀπ’ ὅλα τά εἰσοδήματά μου”. Ὁ τελώνης, ἀντίθετα, στεκόταν πολύ πίσω καί δέν τολμοῦσε οὔτε τά μάτια του νά σηκώσει στόν οὐρανό. Ἀλλά χτυποῦσε τό στῆθος του κι ἔλεγε: “Θεέ μου, σπλαχνίσου με τόν ἁμαρτωλό”. Σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτός ἔφυγε γιά τό σπίτι του ἀθωωμένος καί συμφιλιωμένος μέ τόν Θεό, ἐνῶ ὁ ἄλλος ὄχι γιατί ὅποιος ὑψώνει τόν ἑαυτό του θά ταπεινωθεῖ, κι ὅποιος τόν ταπεινώνει θά ὑψωθεῖ».
Στήν πρός Γαλάτες ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀντιπαραβάλλει δύο συστήματα δικαιώσεως τοῦ ἀνθρώπου καί δίδει στό ρῆμα «δικαιοῦμαι» τήν χριστιανική ἔννοιά του:
«Εἰδότες δὲ ὅτι οὐ δικαιοῦται ἄνθρωπος ἐξ ἔργων νόμου ἐὰν μὴ διὰ πίστεως ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡμεῖς εἰς Χριστὸν ᾿Ιησοῦν ἐπιστεύσαμεν, ἵνα δικαιωθῶμεν ἐκ πίστεως Χριστοῦ καὶ οὐκ ἐξ ἔργων νόμου, διότι οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ » (Πρός Γαλάτας β΄ 16)
Δηλαδή : «Ξέρουμε ὅμως πώς ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά σωθεῖ μέ τήν τήρηση τῶν διατάξεων τοῦ νόμου. Αὐτό θά γίνει μόνο μέ τήν πίστη στόν Ἰησοῦ Χριστό. Γι’ αὐτό κι ἐμεῖς πιστέψαμε στόν Ἰησοῦ Χριστό, γιά νά δικαιωθοῦμε μέ τήν πίστη στόν Χριστό κι ὄχι μέ τήν τήρηση τοῦ νόμου· γιατί μέ τά ἔργα τοῦ νόμου δέν θά σωθεῖ κανένας ἄνθρωπος».
Ἔτσι ἡ ἔννοια τῆς δικαιοσύνης τοῦ ἀνθρώπου ἀποκτᾶ νέο περιεχόμενο
Ὁ ἄνθρωπος στό ἑξῆς πιστεύει στόν Θεό καί ὁ Θεός τόν «δικαιώνει» δηλαδή τοῦ ἐξασφαλίζει τήν σωτηρία διά τῆς πίστεως καί διά τῆς ἑνώσεως μέ τόν Χριστό.
Στό ἑξῆς ἡ λέξη «δικαιοσύνη» καί τά παράγωγά της θά σημαίνουν τίς χριστιανικές πραγματικότητες.
Ἔτσι ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἀνθρώπου ἐνῷ θεωρεῖται ὡς παροῦσα κατάσταση λαμβάνει ἐσχατολογικό χαρακτῆρα, ἐπειδή ἀποτελεῖ ἀρραβῶνα τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν.
*****
- Ἡ θεία Δικαιοσύνη
Ἡ ἔννοια τῆς θείας δικαιοσύνης στήν Παλαιά Διαθήκη ἐξελίσσεται μέχρις ὅτου λάβει τήν τελεία καί ὁλοκληρωτική ἀποκάλυψή της.
Ἀσκῶντας τήν δικαιοσύνη Του ὁ Θεός ὡς κριτής ἀπελευθερώνει τούς καταπιεσμένους. Ὁ ἄνθρωπος στοχάζεται ὅτι δέν μπορεῖ νά κατακτήσει τήν θεία εὔνοια μέ τήν δική του δικαιοσύνη, ὅτι γιά νά τόν δεχθεῖ ὁ Κύριος προτιμότερη εἶναι ἡ πίστη.
Στά κεφάλαια τοῦ Ἡσαΐα 40-66 ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄλλοτε ἡ σωτηρία τοῦ αἰχμαλώτου λαοῦ, ἄλλοτε ἡ θεία ἰδιότητα τῆς εὐσπλαγχνίας ἤ τῆς πιστότητας.
Αὐτή ἡ σωτηρία εἶναι δῶρο πού ξεπερνᾶ κατά πολύ τήν ἰδέα τῆς ἀπελευθερώσεως ἤ τῆς ἀνταμοιβῆς, γιατί εἶναι ἡ παραχώρηση οὐρανίων ἀγαθῶν, ὅπως ἡ εἰρήνη καί ἡ δόξα σ’ ἕνα λαό πού δέν ἔχει ἄλλη «ἀξία» ἐκτός ἀπό τό γεγονός ὅτι εἶναι ὁ ἐκλεκτός τοῦ Κυρίου.
Ἔτσι ὁ Θεός δείχνεται δίκαιος μέ τήν ἔννοια ὅτι ἐκδηλώνει τήν εὐσπλαγχνία Του καί πραγματοποιεῖ δωρεάν τίς ὑποσχέσεις Του.
«Τίς ἐξήγειρεν ἀπὸ ἀνατολῶν δικαιοσύνην, ἐκάλεσεν αὐτὴν κατὰ πόδας αὐτοῦ, καὶ πορεύσεται; δώσει ἐναντίον ἐθνῶν καὶ βασιλεῖς ἐκστήσει καὶ δώσει εἰς γῆν τὰς μαχαίρας αὐτῶν καὶ ὡς φρύγανα ἐξωσμένα τὰ τόξα αὐτῶν » (Ἡσαΐου μα΄ 2).
Δηλαδή : «Ποιός ἔφερε ἀπό τήν ἀνατολή ἐκεῖνον, πού ἡ νίκη τόν ἀκολουθεῖ ὅπου διαβαίνει; Ποιός τοῦ παρέδωσε τά ἔθνη καί τόν ἀνέδειξε τῶν βασιλιάδων κυρίαρχο; Τό ξίφος του τούς σύντριψε σάν νά ἦταν σκόνη· τά βέλη του τούς σκόρπισαν σάν ἄχυρα στόν ἄνεμο».
«Μὴ φοβοῦ, μετὰ σοῦ γάρ εἰμι· μὴ πλανῶ, ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ Θεός σου ὁ ἐνισχύσας σε καὶ ἐβοήθησά σοι καὶ ἠσφαλισάμην σε τῇ δεξιᾷ τῇ δικαίᾳ μου» (Ἡσαΐου μα΄ 10).
Δηλαδή : «Ἐγώ εἶμαι μαζί σου, μή φοβᾶσαι. Ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός σου, μήν τρομάζεις. Θά σ’ ἐνισχύσω θά σέ βοηθήσω, θά σέ στηρίξω μέ τό δίκαιο χέρι μου, τό δυνατό».
«Ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ κρατήσω τῆς χειρός σου καὶ ἐνισχύσω σε καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν»(Ἡσαΐου μβ΄ 6).
Δηλαδή : «Ἐγώ, ὁ Κύριος, σέ κάλεσα σύμφωνα μέ τό σχέδιό μου καί σέ ὑποστήριξα, σέ φύλαξα καί σ’ ἔκανα ἐγγυητή τῆς διαθήκης μου μέ τούς ἀνθρώπους. Φῶς τῶν ἐθνῶν σέ ἔκανα».
«Κύριος ὁ Θεὸς ἐβουλεύσατο, ἵνα δικαιωθῇ καὶ μεγαλύνῃ αἴνεσιν » (Ἡσαΐου μβ΄ 21).
Δηλαδή : «Ἐγώ, ὁ Κύριος πιστός στίς ὑποσχέσεις μου, σᾶς ἔδωσα ἕναν ἔνδοξο μεγαλειώδη νόμο».
«Ἐγὼ ἤγειρα αὐτὸν μετὰ δικαιοσύνης βασιλέα, καὶ πᾶσαι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ εὐθεῖαι. οὗτος οἰκοδομήσει τὴν πόλιν μου καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦ λαοῦ μου ἐπιστρέψει οὐ μετὰ λύτρων, οὐδὲ μετὰ δώρων, εἶπε Κύριος Σαβαώθ» (Ἡσαΐου με΄ 13).
Δηλαδή : «Ἐγώ ξεσήκωσα τόν Κύριο γιά νά ἐπιβάλει τίς ἐντολές μου, καί θά ἐξομαλύνω ὅλους τούς δρόμους του· αὐτός τήν πόλη μου θά ἀνοικοδομήσει καί θά ἀπελευθερώσει τούς αἰχμαλώτους μου, χωρίς νά πάρει χρήματα οὔτε δῶρα. Αὐτά λέει ὁ Κύριος τοῦ σύμπαντος».
«Οὐκ ἐν κρυφῇ λελάληκα, οὐδὲ ἐν τόπῳ γῆς σκοτεινῷ· οὐκ εἶπα τῷ σπέρματι ᾿Ιακώβ· μάταιον ζητήσατε. ἐγώ εἰμι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ λαλῶν δικαιοσύνην καὶ ἀναγγέλλων ἀλήθειαν. συνάχθητε καὶ ἥκετε, βουλεύσασθε ἅμα οἱ σωζόμενοι ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, οὐκ ἔγνωσαν οἱ αἴροντες τὸ ξύλον γλύμμα αὐτῶν καὶ οἱ προσευχόμενοι ὡς πρὸς θεούς, οἳ οὐ σῴζουσι. εἰ ἀναγγελοῦσιν, ἐγγισάτωσαν, ἵνα γνῶσιν ἅμα τίς ἀκουστὰ ἐποίησε ταῦτα ἀπ᾿ ἀρχῆς· τότε ἀνηγγέλη ὑμῖν· ἐγὼ ὁ Θεός, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐμοῦ· δίκαιος καὶ σωτὴρ οὐκ ἔστιν πάρεξ ἐμοῦ. ἐπιστράφητε ἐπ᾿ ἐμὲ καὶ σωθήσεσθε, οἱ ἀπ᾿ ἐσχάτου τῆς γῆς· ἐγώ εἰμι ὁ Θεός, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος. κατ᾿ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, ἦ μὴν ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ στόματός μου δικαιοσύνη, οἱ λόγοι μου οὐκ ἀποστραφήσονται, ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ καὶ ἐξομολογήσεται πᾶσα γλῶσσα τῷ Θεῷ λέγων· δικαιοσύνη καὶ δόξα πρὸς αὐτὸν ἥξουσι καὶ αἰσχυνθήσονται πάντες οἱ ἀφορίζοντες ἑαυτούς· ἀπὸ Κυρίου δικαιωθήσονται καὶ ἐν τῷ Θεῷ ἐνδοξασθήσονται πᾶν τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν ᾿Ισραήλ » (Ἡσαΐου με΄ 19-25).
Δηλαδή : «Δέ μίλησα κρυφά οὔτ’ἔκρυψα τή σκέψη μου · δέν εἶπα στούς ἀπογόνους τοῦ Ἰακώβ, ζητῆστε με στό κενό. Ἐγώ εἶμαι ὁ Κύριος, πού λέω ὅ, τι εἶναι δίκαιο καί ἀναγγέλλω τήν ἀλήθεια. Μαζευτεῖτε κι ἐλᾶτε· ὅλοι μαζί πλησιάστε, ὅσοι ἀπό τά ἔθνη ἐπιζήσατε. Τίποτα δέ γνωρίζουν αὐτοί πού μεταφέρουν τά σκαλισμένα ξύλα τους καί σέ Θεό προσεύχονται ἀνήμπορο νά σώσει. Πλησιάστε, παρουσιάστε τήν ὑπόθεσή σας, κάντε συμβούλιο ἀκόμα μεταξύ σας. Ποιός τό ἀνάγγειλε αὐτό ἀπό τούς παλιούς τούς χρόνους, ποιός ἀπό τότε εἶχε πεῖ πώς θά συμβεῖ ; Δέν εἶμαι ἐγώ ὁ Κύριος; Ἄλλος Θεός ἐκτός ἀπό ἐμένα δέν ὑπάρχει, δίκαιος Θεός καί λυτρωτής, δέν ὑπάρχει ἄλλος ἀπό μένα. Στραφεῖτε σ’ ἐμένα γιά νά σωθεῖτε, ὅλα τά πέρατα τῆς γῆς, γιατί ἐγώ εἶμαι ὁ Κύριος, κι ἄλλος Θεός ἐκτός ἀπό μένα δέν ὑπάρχει. Ὁρκίστηκα στόν ἑαυτό μου κι αὐτό πού λέω, πάντα γίνεται. Ὁ λόγος μου δέν θ’ ἀνακληθεῖ, γιατί μπροστά μου θά καμφθοῦν ὅλα τά γόνατα· ὅλοι θά ὁμολογοῦν καί θά λένε : μονάχα ὁ Κύριος εἶναι δυνατός καί προστατεύει. Σ’ αὐτόν θα’ ρθοῦνε καταντροπιασμένοι ὅλοι ὅσοι ἔχουν ὀργιστεῖ ἐναντίον του. Στόν Κύριο θά βροῦνε σωτηρία καί δόξα ὅλοι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἰσραήλ».
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μέ τήν γνωστή διαύγεια τῆς σκέψεώς του ἀναπτύσσει μέ πληρότητα τήν ἔννοια τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ.
Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ εἶναι λοιπόν ἡ θεία Χάρη, ἀπό τήν φύση της ἐσχατολογική καί μάλιστα ἀποκαλυπτική, πού ἡ πρόγευσή της εἶναι ὡστόσο πραγματική ἀπό τώρα στήν χριστιανική ζωή.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος θά ἰσχυρισθεῖ, ὅτι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ἔρχεται ἀπό τόν οὐρανό γιά νά μεταμορφώσει τήν ἀνθρωπότητα καί ὅτι εἶναι ἕνα ἀγαθό πού ἀνήκει οὐσιαστικά στόν Θεό καί τό ὁποῖο γίνεται δικό μας χωρίς νά πάψει νά εἶναι οὐράνιο ἀγαθό.
«Δικαιοσύνη γὰρ Θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀποκαλύπτεται ἐκ πίστεως εἰς πίστιν, καθὼς γέγραπται· ὁ δὲ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται » (Ρωμαίους α΄ 17).
Δηλαδή : «Γιατί στό εὐαγγέλιο ἀποκαλύπτεται ὅτι ὁ Θεός δικαιώνει τόν ἄνθρωπο, ἀρκεῖ αὐτός νά πιστέψει ὁλοκληρωτικά στό Θεό· ὅπως λέει κι ἡ Γραφή. Ὁ δίκαιος ἐξαιτίας τῆς πίστεώς του θά ζήσει».
«Νυνὶ δὲ χωρὶς νόμου δικαιοσύνη Θεοῦ πεφανέρωται, μαρτυρουμένη ὑπὸ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, δικαιοσύνη δὲ Θεοῦ διὰ πίστεως ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἰς πάντας καὶ ἐπὶ πάντας τοὺς πιστεύοντας· οὐ γάρ ἐστι διαστολή » (Ρωμαίους γ΄ 21-22).
Δηλαδή : «Τώρα ὅμως ἔγινε αὐτό πού εἶχαν προαναγγείλει ὁ νόμος κι οἱ προφῆτες: ἀποκαλύφθηκε στόν κόσμο ἡ σωτήρια ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ, χωρίς τή μεσολάβηση τοῦ νόμου. Ἡ σωτήρια αὐτή ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ ἀπευθύνεται, διά μέσου τῆς πίστεως στόν Ἰησοῦ Χριστό, σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους καί ὁ Θεός σώζει ὅλους ὅσοι πιστεύουν χωρίς νά κάνει διάκριση Ἰουδαίων καί ἐθνικῶν ».
«Ἀγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην, καὶ τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν » (Ρωμαίους ι΄ 3).
Δηλαδή : «Γι’ αὐτό, στήν πράξη ἀγνοοῦν τό γεγονός πώς μόνο ὁ Θεός μπορεῖ νά δικαιώσει τόν ἄνθρωπο, καί προσπαθοῦν μέ κάθε τρόπο νά δικαιωθοῦν μέ τά ἔργα τους. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι πώς δέν ἀποδέχτηκαν τή δικαίωση πού προσφέρει ὁ Θεός μέσω τοῦ Χριστοῦ».
Συγχρόνως ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὑπονοεῖ ὅτι ἡ μετάδοση τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο θεμελιώνεται στήν πιστότητα τοῦ Θεοῦ νά πραγματοποιήσει τίς ὑποσχέσεις Του πού σέ τελευταία ἀνάλυση ἐκδηλώνει τήν εὐσπλαγχνία Του. Ὁ Θεός δείχνει τήν δικαιοσύνη Του:
«Ἐν τῷ νῦν καιρῷ, εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν δίκαιον καὶ δικαιοῦντα τὸν ἐκ πίστεως ᾿Ιησοῦ » (Πρός Ρωμαίους γ΄ 26).
Δηλαδή : «Στό παρελθόν ἐξαιτίας τῆς ἀνεκτικότητάς του. Ἔτσι ὁ Θεός φανερώνει τήν ἀγάπη του τόν ἔσχατο αὐτό καιρό, καί δείχνει καθαρά ὅτι εἶναι καί δίκαιος καί δικαιώνει ὅσους πιστεύουν στόν Ἰησοῦ».
Στό χωρίο οἱ δύο ἔννοιες ἀντιπαραβάλλονται ἀφ’ ἑνός μέν ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καί ἀφ’ ἑτέρου ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἀνθρώπου.
«Ἀγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην» (τήν χάρη πού παραχωρήθηκε στούς χριστιανούς) καὶ τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι (τήν ἀνθρώπινη δικαιοσύνη) τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν.
Τελικά τό βιβλικό μήνυμα τῆς δικαιοσύνης μπορεῖ νά συνοψισθεῖ ὡς ἑξῆς:
Ὁ ἄνθρωπος διανύοντας τόν χρόνο τῆς ζωῆς του μέσα στήν ἱστορία ὀφείλει νά «ποιῇ δικαιοσύνη» (Α΄ Ἰωάννου γ΄ 7). Ἀντιλαμβάνεται ὅμως ὅτι δέν μπορεῖ μέ τίς δικές του δυνάμεις νά κατακτήσει αὐτή τήν δικαιοσύνη, μπορεῖ ὅμως νά τήν δεχθεῖ ὡς δῶρο τῆς θείας Χάριτος.
Αὐτή ἡ θεία Χάρη δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο τή δικαιοσύνη πού ἡ ἴδια ἀπαιτεῖ ἀπό τόν ἴδιο, τόν καθιστᾶ δίκαιο.
